Wat doet de digitale sector om te verduurzamen?

NLdigital wil werken aan een klimaatneutrale sector in 2030. Een ambitieus doel dat we alleen kunnen halen door goed samen te werken en te innoveren in ons energieverbruik. Gelukkig is er een hoop om op voort te bouwen: de digitale sector is al jarenlang op allerlei manieren actief om te verduurzamen. We zetten in dit artikel alle feiten en cijfers op een rij.

Laatste update: november 2021.

Wat was de rol van de digitale sector in het SER EnergieAkkoord?

In het SER EnergieAkkoord heeft NLdigital, toen nog Nederland ICT, vanaf het begin in 2013 meegedaan. Dit zowel voor het eigen verbruik als de ‘enabling’ kant van ICT voor andere sectoren (bijvoorbeeld het mogelijk maken van smart grids). De MJA3 energie efficiency convenanten waren hiervoor de belangrijkste basis. Hiermee hebben we structureel extra efficiency winst geboekt bij telecom, datacenters en de grotere ICT-dienstverleners. Het huidige verbruik in de MJA3-ICT van 18 PJ energie – ofwel 2 TWh elektriciteit – zou zonder deze besparende maatregelen ruim 7 PJ – bijna 800 GWh – dus ruim een derde hoger zijn geweest. Uit de MJA3-ICT sector rapportage blijkt dan ook dat het totale energieverbruik van deze groep MJA3-deelnemers uit de digitale sector redelijk stabiel is gebleven afgelopen tien jaar.

Uit de Resultatenbrochure convenanten 2019 blijkt dat de digitale sector met 36% de grootste proces efficiency verbetering heeft bereikt van alle 33 sectoren die meedoen aan het MJA3 convenant. Dit resultaat is de optelsom van de honderden energiemaatregelen die telecombedrijven, datacenters en grote ICT-dienstverleners sinds 2010 hebben gerapporteerd in het kader van de MJA3. Hier bovenop komt nog de autonome efficiency verbetering van de ICT-hardware zelf. Colocatie datacenters rapporteren bijvoorbeeld wel over de efficiency verbeteringen die ze zelf hebben bereikt in het gebouw van het datacenter, maar niet over de servers van hun klanten die met elke nieuwe generatie ook veel efficiënter zijn geworden.

NLdigital is momenteel met VNO-NCW en andere branches met het ministerie van EZK in gesprek over een vervolg convenant met nieuwe afspraken tot 2030.

Een andere actie uit het Energieakkoord waren de lijsten met erkende maatregelen waarmee aan de energiebesparingsplicht van de Wet milieubeheer kan worden voldaan. De maatregelen voor datacenters zaten bij de eerste lichting van de lijsten die werden opgesteld in 2014. Deze maatregellijsten zijn gebruikt in de EnergieEfficiencyPlannen van de MJA en voor de informatieplicht, waarbij bedrijven bij de overheid melden welke maatregelen ze al genomen hebben. De erkende maatregelen worden periodiek geactualiseerd voor een nieuwe ronde informatieplicht. Het meest recente overzicht van RVO over de uitrol van de erkende maatregelen geeft aan dat de datacenters met een informatieplicht energiebesparing samen ruim 0,3 TWh elektriciteit verbruiken. Ook rapporteert RVO in een dashboard per sector precies welke maatregelen al genomen zijn. Bedrijven die aan MJA3 deelnemen, onder het EU-ETS vallen of een milieuvergunning type C hebben (>15 MW), vallen niet onder de informatieplicht.

Wat is de rol van de digitale sector in het KlimaatAkkoord?

Het nieuwe KlimaatAkkoord voor 2030 wordt ook door de digitale sector ondersteund. Dat heeft onze directeur Lotte de Bruijn in 2019 bij de SER aan Ed Nijpels bekrachtigd. Door de expliciete focus op CO2 uit de schoorsteen (scope 1) bij de zware industrie, lijkt een sector die bijna alleen elektriciteit (scope 2) gebruikt en vooral buiten de industriële clusters is gevestigd, enigszins buiten beeld. In het 6e clusterplan van de industrietafel is echter een aparte hoofdstuk gewijd aan de digitale sector, de CO2-emissies, het energieverbruik en de initiatieven vanuit de sector om dit te verminderen. Ook wordt ingegaan op noodzaak voor duurzame energie, infrastructuur, innovatie met sleuteltechnologie en de enabling potentie van de digitale sector voor CO2-reductie in andere sectoren. De stimulering van enabling ICT is opgenomen in de Kennis en Innovatie Agenda’s van het KlimaatAkkoord en stimulering van het benutten van restwarmte van datacenters is opgenomen in de SDE++ en DEI+ regeling.

Wat is het energieverbruik van de digitale sector?

Het totale energieverbruik van de digitale sector in Nederland was in 2020 4,4 TWh (2019 4,0 TWh). Dit wordt door het CBS jaarlijks gerapporteerd in de KlimaatMonitor, onder categorie J Informatie en Communicatie. Hiervan zit dus ongeveer de helft bij de bedrijven in het MJA3-ICT energie convenant. De andere helft zit bij de veelal kleinere bedrijven die zich gemeld hebben voor de informatieplicht energiebesparing en een groeiend aandeel bij de grote nieuwe vestigingen in Nederland die onder de milieuvergunningplicht vallen.

Met ingang van de laatste 4-jaar planperiode 2017-2020 van de MJA3 konden geen nieuwe partijen meer deelnemen aan het convenant. De grote nieuwe datacenters vallen vanwege het opgesteld noodstroom vermogen onder de milieuvergunningplicht en zijn daarom niet meegenomen in de cijfers van de informatieplicht voor niet vergunningplichtige bedrijven. In de Ruimtelijke strategie datacenters (REOS) van het ministerie van BZK uit 2019 wordt gesteld dat datacenters met 1,3 GW opgesteld vermogen circa 3% van een huidig elektriciteitsverbruik in Nederland (120 TWh) gebruiken. Een analyse van het CBS laat zien dat datacenters in 2019 goed waren voor 2,7 TWh, dus 2,3% van het Nederlandse elektriciteitsverbruik.

Volgens het CBS neemt het verbruik toe door zowel de groei van datacenters rond Amsterdam als door de nieuwe vestiging van hyperscale datacenters in Nederland. In de REOS wordt verwacht dat het opgesteld datacenter vermogen in 2030 uitkomt tussen de 1,8 GW en 3,5 GW. In het advies van de stuurgroep extra opgave van het KlimaatAkkoord wordt op een extra verbruik door de datacenters gerekend van 5 tot 15 TWh in 2030. Ook de netbeheerders houden in hun toekomstscenario’s II3050 rekening met een groei tot 15,7 TWh verbruik door datacenters.

Om de groei van het energieverbruik van de digitale sector te beperken zijn nieuwe doorbraken nodig in energie-efficiency van de ICT-functie zelf. In het LEAP programma van de Amsterdam Economic Board, waar NLdigital mede initiatiefnemer van is, wordt hier door meer dan 20 partijen uit de keten en overheid hard aan gewerkt. Zowel concrete onderzoeken naar betere benutting van energiebesparende functies in de huidige technologie, als aan toekomstige innovaties om energie verbruik significant te beperken. Zo is met de partners uit het LEAP-consortium praktijkonderzoek gedaan naar de effecten van powermanagement-settings in servers. Hieruit is samen met hardware en software leveranciers de Happy Flow handleiding opgesteld met uitleg en praktische instructies hiervoor. En in de LEAP Technology Landscape wordt het overzicht gegeven van trends en scenario’s die het toekomstig energieverbruik kunnen beperken en beter kunnen inpassen in het toekomstige duurzame energiesysteem.

Wat is het aandeel duurzame energie binnen de digitale sector?

De inkoop van groene stroom heeft een grote vlucht genomen in de digitale sector; binnen de MJA3-ICT wordt 95% van de stroom groen ingekocht. De digitale sector is hiermee ook de sector met het hoogste aandeel duurzame energie inkoop van alle ruim dertig sectoren die meedoen aan het MJA3 convenant. Het merendeel van deze duurzame energie is afkomstig van Europese en Nederlandse wind. Hiervoor betalen bedrijven een premie op de elektriciteitsprijs voor duurzame energie. Dit draagt bij aan de financiering van Nederlandse en Europese duurzame energie projecten, die nodig zijn in de energietransitie naar volledig klimaatneutraal.

Wat is de potentie van restwarmte uit datacenters?

Tot slot levert de digitale sector ook nog energie terug, in de vorm van restwarmte uit datacenters. Gemeenten moeten eind 2021 hun warmtevisie inleveren en vele zijn hier al mee bezig in het verlengde van de Regionale Energie Strategieën (RES). Vanuit de DDA en NLdigital is er afgelopen jaren al veel initiatief genomen om de potentie van datacenter restwarmte op de kaart te zetten. Het onderzoek hiernaar van Berenschot en IF technologie liet een potentieel zien van 0,4 Mton CO2 reductie in de gebouwde omgeving.

Daarnaast zijn de locaties als potentiële warmtebron opgenomen op de warmteatlas van RVO en later ook toegevoegd aan het bronnenboek van Amsterdam. De succesfactoren zijn in kaart gebracht en het is nu aan de diverse partijen in de keten van warmtevrager-netwerk-aanbieder en gemeenten om te onderzoeken waar er kansrijke mogelijkheden liggen voor energie-uitwisseling met lokale netten. In de eerste ronde van de verbrede SDE++ regeling (2020) is aan twee datacenters restwarmteprojecten samen 20 miljoen subsidie toegekend.

Wat is er nodig om klimaatneutraal te zijn in 2030?

Alles overziend kunnen we stellen dat het thema duurzaamheid binnen de digitale sector al jaren hoog op de agenda staat en er afgelopen decennium aansprekende resultaten zijn geboekt. De ambitie klimaatneutraal in 2030 is inmiddels door de Europese Unie overgenomen. Er zijn nieuwe technologische doorbraken in energie-efficiency nodig en nieuwe afspraken met de sector als vervolg op de succesvolle MJA3-ICT. Daarnaast is snelle opschaling van het duurzame energie-aanbod van belang, zoals wind op zee, om de groeiende sector van duurzame energie te voorzien.