Platformcollectief: standpunt platformwerk
Digitalisering heeft veel verandering teweeggebracht in ons dagelijks leven. Platforms zijn hier een goed voorbeeld van. Verschillende platforms bieden via hun sites en apps tegenwoordig de mogelijkheid om vraag en aanbod zeer efficiënt en effectief bij elkaar te brengen; veelal op een manier die zonder het internet nooit mogelijk was geweest. Dit geldt ook voor de arbeidsmarkt.
Platforms voorzien in een behoefte en creëren waarde voor aanbieders en consumenten. Enerzijds realiseert deze waarde zich in economische groei en consumentenwelvaart, anderzijds in extra werkgelegenheid. Platforms maken werk toegankelijk, ook voor mensen voor wie het door hun opleiding of achtergrond traditioneel moeilijker is om werk te vinden of te behouden. Daarnaast bieden platforms flexibiliteit en de mogelijkheid om het werk naar eigen inzicht in te richten.
Flexibiliteit en laagdrempelige toegang zijn essentieel
Zoals de SER aangeeft: “de flexibiliteit om zelf te bepalen wanneer, waar en hoeveel men wil werken, de laagdrempeligheid van platformwerk en het gemak om klanten te vinden zijn belangrijke redenen voor een platform te gaan werken… Naast flexibiliteit noemen platformwerkers overigens ook andere redenen, zoals aantrekkelijke werkzaamheden, een aantrekkelijke beloning en het combineren van werk en privé.” (SER, 2020, Hoe werkt de platformeconomie, p. 55-56). Ook door het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) wordt dit benadrukt: “Vooralsnog gebruikt verreweg het grootste gedeelte van de platformwerkers het werk als bijverdienste. Deze groep lijkt behoorlijk tevreden te zijn. Zo rapporteert deze groep in een veelvoud aan grootschalige enquêtes een tevredenheid met het werk die vergelijkbaar is met andere werkenden. Men waardeert in de regel de mogelijkheid om bij te klussen en de grote mate van flexibiliteit die het werk biedt om bijvoorbeeld te kiezen wanneer en hoe men werkt.” (SCP, 2021, Platformisering en de kwaliteit van werk, p. 9).
Verouderde regelgeving
Hoewel de groep platformwerkers als geheel nog beperkt is, is deze groep wel groeiende. Ook is deze groep (politiek) erg zichtbaar. Dit maakt dat veel van de discussies rondom zelfstandig werk – die ook al voor het bestaan van platformwerk werden gevoerd – nu extra aandacht krijgen. Inmiddels is iedereen het erover eens dat de huidige wetgeving niet meer werkt, zoals de Commissie Borstlap ook concludeerde. De meningen verschillen echter nog enorm over een passende oplossing. Op dit moment is de realiteit zeer binair: vormen waarbij werknemersbeschermingen ook aan freelancers aangeboden kunnen worden zijn nu onmogelijk. Het is opvallend dat er in de maatschappelijke discussie rondom zelfstandig werk (en daarmee dus ook platformwerk) twee thema’s door elkaar lopen. Enerzijds wordt in de probleemanalyse breed erkend dat zelfstandigen slechts beperkt aanspraak kunnen maken op sociale bescherming, omdat zij daar ook maar beperkt aan bij hoeven te dragen. Daarentegen wordt in de oplossing vooral gesproken over de manier waarop men werkt: als werknemer of zelfstandige. In plaats van een oplossing te zoeken in de sociale bescherming die elke werkende zou moeten krijgen, wordt vooral gekeken naar het inperken van de mogelijkheden om flexibel te werken. Dit terwijl flexibel werk juist is waar deze groeiende groep mensen zo’n behoefte aan heeft. De verliezer hier is de platformwerker. Zij moeten kiezen tussen enerzijds werk in loondienst zonder flexibiliteit, of flexibel werk maar met beperkte zekerheid.
Flexibiliteit voor de werkende is niet mogelijk in een arbeidsrelatie
Hoewel dat in theorie inderdaad zo is, is de realiteit echt anders. Een arbeidscontract is een afspraak dat een werkgever de werknemer zal betalen voor zijn of haar werktijd. De flexibiliteit van platformwerkers is echter absoluut. Iemand is volledig vrij om te bepalen waar en wanneer hij of zij werkt, of hij of zij een opdracht aanvaart en vooral ook wanneer hij of zij niet werkt. Daarnaast is de relatie ook niet exclusief: iemand kan tegelijkertijd via meerdere apps werken. Als werkgever zou die vrijheid in het extreme geval betekenen dat iemand op het strand kan gaan liggen, de app aan kan zetten, elke opdracht kan weigeren en dan toch betaald moet krijgen. Dit is gechargeerd, maar laat wel zien dat échte flexibiliteit voor een werkgever niet mogelijk is. Een werkgever zal altijd eisen dat je alle opdrachten moet accepteren. De werkgever zal ook bepalen waar en wanneer je werkt. De werkgever zal niet toestaan dat jij zelf op het laatste moment besluit om niet te werken. En een werkgever zal ook altijd exclusiviteit eisen. Echte flexibiliteit, de flexibiliteit die platformen bieden en die volgens de SER en het SCP zo’n grote toegevoegde waarde heeft, die is enkel mogelijk in de vorm van zelfstandig werk.
Zoek naar oplossingen waarbij iedereen die werkt bescherming en zekerheid heeft
Het Platformcollectief stelt daarom voor om vooral naar een oplossing te zoeken in sociale bescherming en zekerheid te bieden aan freelancers, zonder dat zij daardoor worden geclassificeerd als werknemers. Het zou zo moeten zijn dat alle werkenden sociale bescherming kunnen krijgen (en daar waar relevant ook aan gaan bijdragen), zonder dat dit automatisch betekent dat de flexibiliteit komt te vervallen. De arbeidsmarkt van vandaag vraagt om vernieuwing. Een systeem dat zowel flexibiliteit als sociale zekerheid biedt. Hoewel de discussie breder is dan enkel platformwerk en vergt dat er wordt gekeken naar een volledige herziening van ons stelsel van sociale zekerheid (bijvoorbeeld een herziening van de WIA/AOV), kunnen er ook op de kortere termijn stappen worden gezet. Platforms kunnen en willen namelijk hun sociale verantwoordelijkheid nemen door platformwerkers bijvoorbeeld te verzekeren voor ongevallen, ziekte of arbeidsongeschiktheid, of door ze te helpen te sparen voor hun ontwikkeling of pensioen.
Neem een voorbeeld aan bestaande regulering in Frankijk
Nederland kan een voorbeeld nemen aan Frankrijk, dat in 2016 heeft voorgesteld dat platforms ook sociale verantwoordelijkheden hebben ten opzichte van de mensen die als zelfstandige via dat platform werken. Tot deze verantwoordelijkheden behoren onder meer het voorzien in een verzekering tegen arbeidsongevallen en opleidingsmogelijkheden. Daar staat tegenover dat deze bescherming vervolgens niet als indicatie van werkgeverschap moet worden gezien. Hierdoor kunnen platformwerkers genieten van de voordelen van zelfstandig ondernemerschap met extra bescherming. Een dergelijke creatieve manier van het kijken naar de onderlinge verhoudingen zorgt er dus voor dat er meer zekerheid en bescherming voor de werkende gecreëerd worden, terwijl de werkvorm en vrijheid van de freelancer behouden blijven. Nederland zou dit als inspiratie moeten nemen. De rapporten van de SER en het SCP laten zien dat het belangrijk is dat er een oplossing komt voor deze groep werkenden. We zijn dan ook van harte bereid het gesprek aan te gaan over de vraag hoe we tot een passende oplossing komen die recht doet aan de wensen van de platformwerker. Dit bericht is tot stand gekomen in samenwerking met Deliveroo en Uber.
Over het collectief
Het Platformcollectief is een samenwerkingsverband van in Nederland gevestigde platformbedrijven, op initiatief van NLdigital. Het Platformcollectief wil meer helderheid bieden over hoe platforms werken en wat hun rol is in de Nederlandse economie.
Het laatste nieuws
Delegatie Tweede Kamer brengt werkbezoek aan Exact
‘Quantumtechnologie zowel kans als bedreiging voor cybersecurity’
Vertrek algemeen directeur Lotte de Bruijn bij NLdigital
Hoe kan de digitale sector zelf bijdragen aan het toekomstige energiesysteem?
