Analyse coalitieakkoord: wat zijn de plannen op belangrijkste thema’s?

Vorige week is het nieuwe coalitieakkoord gepresenteerd. Met meer aandacht dan voorheen voor digitalisering, maar we zijn er nog niet. We gaven onze eerste reactie in een bericht en een special van onze podcast. Nu komen we met een volledige beschouwing van de inhoud op de voor ons belangrijke thema’s:

Het kabinet zelf: wie gaat wat doen?

Inmiddels is de lijst met ministerposten bekend gemaakt. Hierin staan een aantal opvallende zaken:

Analyse

We weten nu zeker dat er geen minister van Digitale Zaken komt, maar hoe de verdeling verder zal zijn kunnen we hier nog niet uit opmaken. Het is bijvoorbeeld onduidelijk of de staatssecretaris van Koninkrijksrelaties en Digitalisering een bredere portefeuille krijgt dan staatssecretaris Knops had op digitalisering in het afgelopen kabinet (Koninkrijksrelaties is losstaand deel van de portefeuille). Als deze nieuwe staatssecretaris een coördinerende rol krijgt, dan vrezen wij dat deze niet sterk genoeg zal zijn. Een staatssecretaris valt tenslotte buiten de ministerraad. Onze hoop is daarom nu gevestigd op (dat de inzet zal zijn op) een stevige ministeriële onderraad met vertegenwoordiging vanuit relevante departementen als Justitie en Veiligheid, Economische Zaken en Binnenlandse Zaken. Mogelijk aangevuld met bijvoorbeeld Defensie en Infrastructuur en Waterstaat. Er is meer regie nodig. Als dit niet vanuit een minister komt, zal het kabinet dit op een andere manier moeten realiseren. Verder geeft de minister voor Primair – en Voortgezet Onderwijs ons hoop dat dit kabinet echt werk gaat maken van een curriculumvernieuwing. En daarbij Digitale Geletterdheid nu eindelijk ook voor ieder kind onderdeel van hun onderwijs gaat maken.

Digitalisering van de Rijksoverheid

Analyse

Op het gebied van digitale overheid lijkt er op het eerste gezicht niet heel veel nieuws. De toegankelijkheid van de overheidsdiensten (ook multi channel) is al langer beleid. Aan de digitale identiteit wordt ook al langer gewerkt en regie op eigen gegevens loopt al een tijdje als programma. Het is wel goed dat deze voornemens nu concreet in het coalitieakkoord zijn vastgelegd. Extra geld voor een dienstbare overheid, waarin de burger centraal staat, is zeker goed nieuws. Het is een lang proces om de burger echt centraal te stellen via onder andere customer journeys. Wat zeker een bijdrage gaat leveren aan een betere uitvoerbaarheid van nieuwe wet- en regelgeving is de uitvoeringstoets die wordt voorgesteld. Dit is iets waar NLdigital in haar Manifest ook voor pleit. Met een dergelijke toets voorkomen ze dat ze nieuwe wetten en regels doorvoeren, zonder een beeld van de uitvoerbaarheid ervan. Ook de evaluatie na een jaar is een goede aanvulling hierop.

Toezicht

Analyse

Het is goed dat het kabinet extra geld vrijmaakt voor versterking van het toezicht. Dit was ook onze inzet voor de verkiezingen. Wetgeving is alleen effectief als ook het toezicht voldoende is uitgerust om de naleving ervan te handhaven. Helaas is er niets gezegd over de rol van het toezicht. Wij bepleiten al jaren dat toezichthouders niet alleen achteraf handhaven, maar ook juist meer toegankelijk zijn voor dialoog met bedrijven. Hierdoor kunnen ze vragen over toepassing van de wet bespreken met toezichthouders in het digitale domein.

Het idee voor een algoritmetoezichthouder sluit aan op de zorgen die er zijn over de toepassing van algoritmes in besluitvormingsprocessen van de overheid. We zijn nog wel benieuwd naar de uitwerking van de wettelijke basis en de reikwijdte van deze toezichthouder en zullen dit nauwlettend volgen. Dat de algoritmewaakhond bij de AP wordt geplaatst is niet onlogisch. Het is wel belangrijk dat een algoritmewaakhond verder kijkt dan alleen het gebruik van de persoonsgegevens. Daarnaast heeft de AP al tijden een chronisch capaciteitstekort. De extra verantwoordelijkheden moeten dus samen gaan met voldoende uitbreiding van de capaciteit.

Vertrouwen: cybersecurity en privacy

Analyse

Acties die ondernomen zijn op het adviesrapport van de Cyber Security Raad (CSR) zijn nog niet goed vast te stellen. Het eerste dat ons hierbij opviel is dat de 8 miljoen aan structurele uitbreiding van het DTC er niet lijkt te komen. Sowieso lijkt de coalitie investeringen in de instellingen, die essentieel zijn voor de nationale cyberweerbaarheid, na te laten. Ook het NCSC kan niet rekenen op extra geld (11,8 miljoen structureel geadviseerd), terwijl de NIS2 waarschijnlijk een groter beroep op hen zal gaan doen. Positief met betrekking tot het CSR-advies is de inzet op betere samenwerking op het vlak van informatiedeling, alhoewel deze ambitie dus niet gefinancierd is. Nog niet te beoordelen is of er wat gedaan is met andere adviezen, zoals de governance vanuit het kabinet op cybersecurity.

Het is positief dat de toezichthouders extra capaciteit krijgen om hun taken goed uit te voeren. We blijven pleiten voor versterking van de preventieve werkzaamheden van bijvoorbeeld de Autoriteit Persoonsgegevens.

Arbeidsmarkt

Analyse

We zijn blij met de aandacht voor om- en bijscholing/leven lang ontwikkelen die we hier zien. Het belang wordt steeds breder onderkend en ook dit coalitieakkoord zet weer stappen die richting op. Daarbij zit ook een erkenning dat er grote tekorten zijn aan technisch personeel, waarbij wij scherp willen zijn dat ICT hierbinnen voldoende prioriteit krijgt.

Toch missen we nog echt grote stappen. In de stukken vinden we bijvoorbeeld geen budget voor het opschalingsplan van de HCA-ICT. Gezien de grote tekorten in onze sector is dit een enorme gemiste kans. Het RRF lijkt vooral gebruikt te worden voor het financieren van bestaande plannen in plaats van er meer innovatie en herstel mee te creëren. Daarnaast is de aanpak voor digibetisme een wel zeer beperkte. Digitale vaardigheden hebben over de gehele breedte van de arbeidsmarkt een investering nodig. Met zo’n beperkte scope, zetten de ingeboekte 2 miljoen per jaar geen grote zoden aan de dijk.

Innovatie, investeringen

Analyse

Nederland is het enige land dat nog geen plannen heeft ingediend voor het Europees Herstelfonds. We zijn enerzijds blij dat dit nu wel gaat gebeuren, maar we maken ons zorgen over de wijze waarop. Het kabinet spreekt over financieren van “reeds begrote en nieuwe uitgaven”. Daar is digitalisering maar een zeer beperkt onderdeel van, terwijl daar minimaal 20% (1,2 miljard) naartoe zou moeten gaan. Wij vragen ons af hoe het nieuwe kabinet dit wil halen. Nu plannen als LEAP, HCA-ICT Opschalingsplan en aansluiting buitengebieden allemaal buiten de boot dreigen te vallen.

We zien dat het akkoord ook inzet op stimulering van innovatie (toekomst topsectorenaanpak, sleuteltechnologieën). Het is ontzettend belangrijk dat het nieuwe kabinet vol inzet op kennis en innovatie (3% bbp – Lissabon doelstelling). Hiertoe wordt een fonds van 5 miljard voor onderzoek en ontwikkeling opgezet, ook het vrij en ongebonden onderzoek. Bovendien wordt de R&D pijler in het Groeifonds versterkt. Uit de digitaliseringsparagraaf spreekt nieuwe ambitie om kansen te benutten voor digitale innovatie en sleuteltechnieken en van Nederland het digitale knooppunt van Europa maken.

Diversiteit & Inclusie

Analyse

Op verschillende manieren wordt er ingezet op de bevordering van diversiteit en inclusie. Zo dragen de verhoogde kinderopvangtoeslag en de verhoging van ouderschapsverlof bij aan een eerlijkere verdeling van zorgtaken en bevorderen de deelname van vrouwen met kinderen op de arbeidsmarkt. Maar de verhoging van de kinderopvangtoeslag gaat pas na 2025 in, terwijl juist nu, mede door de impact van Corona, de invoering hiervan hard nodig is.

Eerder werd gesproken over mogelijke afspraken om in te zetten op 50% vrouwelijke bewindslieden binnen het nieuwe kabinet. Toch lijkt het er nu op dat hier geen concrete afspraken over worden gemaakt. Wij pleiten ervoor hierop in te zetten, zodat het kabinet voor het eerst een gelijke man-vrouw verdeling heeft en hiermee een voorbeeld stelt. Dit draagt bij aan een betere afspiegeling en het bevorderen van (gender)gelijkheid. Ook sluit dit aan bij de invoering van het 33% vrouwenquotum in de top van (beursgenoteerde) bedrijven, dat in 2022 in werking zal treden.

Het valt op dat in de huidige plannen concrete maatregelen missen die diversiteit in bredere zin (bijvoorbeeld culturele diversiteit), maar ook de instroom van junior/omgeschoold divers talent in de sector bevorderen.

Onderwijs

Analyse

Het benoemen van de curriculumherziening geeft ons hoop dat er een inzet komt op de versnelling daarvan. Ze spreken helaas niet expliciet over Digitale Geletterdheid als nieuw deelgebied daarin. Dit is opvallend omdat de andere grote toevoeging uit Curriculum.nu (Burgerschap) wel benoemd is. Er komt gelukkig ook structureel meer geld voor Onderwijs en een aparte minister voor Primair – en Voortgezet Onderwijs. De extra investeringen zijn ook een absolute noodzaak. Zonder voldoende en kundige leraren is de herziening van het curriculum niet uit te voeren. Daarbij zijn we ook enthousiast over de inzet op meer digitale vaardigheden van leerkrachten, en meer digitale hulpmiddelen.

Verder is het goed dat het leenstelsel op de schop gaat. Het huidige beleid (enkel geld lenen) vergroot het risico op toenemende kansenongelijkheid, terwijl we iedereen nodig hebben in de ICT arbeidsmarkt.

Digitale Infrastructuur

Analyse

Dit is een ambitie die we omarmen. Er zal alleen nog hard gewerkt moeten worden aan de uitwerking en concretisering. Nederland kent een digitale infrastructuur van wereldklasse. Maar naast Portugal zijn we het enige land waar de, voor 5G zo belangrijke, 3,5GHz band nog niet is geveild. We moeten echt rap toewerken naar een snelle uitrol van 5G. Net zo belangrijk is wel dat we dit zorgvuldig en op de juiste manier doen.

Daarnaast zijn er nog de laatste 20.000 moeilijk bereikbare of geïsoleerde adressen in het buitengebied. Geld uit het Europese Herstelfonds biedt een unieke mogelijkheid om projecten te realiseren die iedereen in Nederland digitaal voorwaarts helpen. Een unieke kans, maar vraag blijft of deze kans benut gaat worden.

De duiding van hyperscalers staat onder de kop Duurzaamheid.

Energie, klimaat en duurzaamheid

Analyse

Het is goed te zien dat het missiegedreven innovatiebeleid zich richt op de drie grote transities: klimaat en energie, digitalisering en sleuteltechnologieën en de circulaire economie. Kans in de uitwerking is om de relatie tussen deze transities onderling nog beter te benutten. Dat investeringen in circulariteit worden gebruikt voor de klimaatopgave is terecht. Het benutten van kansen van digitalisering (voor verduurzaming) wordt slechts in algemene termen genoemd.

Het klimaatdoel dat wettelijk wordt vastgelegd is 55% CO2-reductie – in lijn met EU – met een ambitie in beleid van 60%. Er wordt via een klimaat- en transitiefonds 35 miljard extra geïnvesteerd de komende 10 jaar. Onder meer voor aanpassingen aan energienetwerken; deze worden in deze periode toekomstbestendig gemaakt. Dit is hard nodig voor de sterke groei van het variabele aanbod van duurzame stroom (o.a. wind op zee), elektrificatie van industrie, vervoer en verwarming en de groei van de digitale sector. Naast de noodzakelijke uitbreiding van capaciteit gaat het ook om slimmer benutten van capaciteit, waar digitale oplossingen cruciaal voor zijn.

Nederland wordt het digitale knooppunt van Europa. De opmerking over hyperscales die een onevenredig groot beslag leggen op beschikbare duurzame energie, in relatie tot maatschappelijke en/of economische waarde, schuurt daarmee en is gekleurd door het actuele debat. In alle sectoren gaat de behoefte aan (duurzame) elektriciteit toenemen richting 2030. Met name voor de ‘groene industriepolitiek’ is veel meer stroom nodig voor elektrificatie en groene waterstof. Hyperscales investeren zelf mee in nieuwe digitale en energie infrastructuur en veelal via langjarige contracten in nieuwe (subsidieloze) duurzame opwek. Daarnaast is er door het Rijk nog geen breed onderzoek gedaan naar de maatschappelijke en economische waarde. Waar meer landelijke regie gewenst is kan een voorbeeld worden genomen aan de regionale datacenter strategieën en samenwerkingen.

Om de groei van data en energie te ontkoppelen zijn nieuwe technologische doorbraken nodig. We zijn daarom blij met extra investeringen in het nationaal groeifonds en het topsectorenbeleid. Deze kunnen benut worden voor bijvoorbeeld fotonica onderzoek of opschaling van programma’s zoals LEAP. Dat het EU RRF niet wordt ingezet voor nieuwe investeringen is hierbij een gemiste kans. De toegezegde extra investeringen in de circulaire economie juichen we toe.

Europa

Analyse

In dit coalitieakkoord krijgt Europa een prominentere rol. Nederland neemt een leidende rol om de EU slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger te maken. Daarbij werkt Nederland intensief samen met gelijkgezinde landen. Waar nodig vormen we kopgroepen om tot oplossingen te komen, bijvoorbeeld op de gebieden van klimaat, migratie, veiligheid, handel en het tegengaan van belastingontwijking. Dit is een stap in de goed richting. We zien dat Europa hoge digitale ambities heeft en met veel, voor onze sector belangrijke, wetsvoorstellen komen uit Europa, zoals o.a. de AI-act, Digitale Markets Act en Digital Services Act. Het is positief dat Nederland een actievere rol gaat aannemen in Europa. Het akkoord is natuurlijk nog zeer beknopt, verdere uitwerking zullen wij op de voet volgen.

Ondernemerspunten

Analyse

We zijn blij met de aandacht voor het mkb in dit regeerakkoord. Vooral de inzet op het ontzorgen en toetsen van haalbaarheid zijn belangrijke punten.

Op het vlak van belastingen zien we enkele aandachtspunten:

Het is goed dat het kabinet de continuïteit van familiebedrijven wil ondersteunen door de bedrijfsopvolgingsregeling eenvoudiger en eerlijker te maken en oneigenlijk gebruik tegen te gaan. Hier heeft het bedrijfsleven ook voor gepleit.

Conclusie

Het is de eerste keer dat er een paragraaf over digitalisering in het coalitieakkoord staat. Een mooie eerste stap die smaakt naar meer. Maar het is ook nog wat minder scherp op onderdelen dan gehoopt. De aanstaande ministers zijn nu aan zet. Zij zullen voor hun eigen departementen beleidsprogramma’s uitwerken. We volgen dit scherp en leveren gevraagd en ongevraagd input. Wil je ons alvast iets meegeven als lid van NLdigital? Stuur dan een mail naar Jelmer Schreuder.


Deel via:

Het laatste nieuws

Uitvoeringshandelingen EU geven duidelijkheid over NIS2 meldplicht en zorgplicht voor digitale sector

Terwijl de NIS2 in Nederland uitgesteld is tot het derde kwartaal van 2025 lopen de ontwikkelingen rondom de wet door....
Cybersecurity

Delegatie Tweede Kamer brengt werkbezoek aan Exact

Leden Commissie Digitale Zaken op uitnodiging branchevereniging NLdigital in gesprek over software-innovaties en het belang voor ondernemers  Delft, 18 oktober 2024 – Vandaag brachten Tweede...
Politiek & wetgeving

‘Quantumtechnologie zowel kans als bedreiging voor cybersecurity’

Hoe kunnen bedrijven zich optimaal beschermen tegen de steeds groeiende cyberdreigingen? Emily Glastra, algemeen directeur van T-Systems Nederland en voorzitter...
Cybersecurity

Vertrek algemeen directeur Lotte de Bruijn bij NLdigital

Algemeen directeur Lotte de Bruijn neemt na 11 jaar afscheid van branchevereniging NLdigital. Ze start per 1 januari 2025 als...

Hoe kan de digitale sector zelf bijdragen aan het toekomstige energiesysteem?

Digitalisering en verduurzaming zijn de twee grote transities van deze tijd. Waar deze samenkomen, wordt het extra interessant. Veel bedrijven...
Duurzaamheid