Analyse coalitieakkoord: wat zijn de plannen op belangrijkste thema’s?
Vorige week is het nieuwe coalitieakkoord gepresenteerd. Met meer aandacht dan voorheen voor digitalisering, maar we zijn er nog niet. We gaven onze eerste reactie in een bericht en een special van onze podcast. Nu komen we met een volledige beschouwing van de inhoud op de voor ons belangrijke thema’s:
Het kabinet zelf: wie gaat wat doen?
Inmiddels is de lijst met ministerposten bekend gemaakt. Hierin staan een aantal opvallende zaken:
- Er komt binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken een staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties en Digitalisering.
- Op Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) komt naast de minister van OCW, ook een minister voor Primair – en Voortgezet Onderwijs en een staatssecretaris voor Cultuur en Media.
- Bij Economische Zaken en Klimaat (EZK) komt er een minister van Economische Zaken, een minister van Energie en Klimaat en een staatssecretaris van Mijnbouw.
Analyse
We weten nu zeker dat er geen minister van Digitale Zaken komt, maar hoe de verdeling verder zal zijn kunnen we hier nog niet uit opmaken. Het is bijvoorbeeld onduidelijk of de staatssecretaris van Koninkrijksrelaties en Digitalisering een bredere portefeuille krijgt dan staatssecretaris Knops had op digitalisering in het afgelopen kabinet (Koninkrijksrelaties is losstaand deel van de portefeuille). Als deze nieuwe staatssecretaris een coördinerende rol krijgt, dan vrezen wij dat deze niet sterk genoeg zal zijn. Een staatssecretaris valt tenslotte buiten de ministerraad. Onze hoop is daarom nu gevestigd op (dat de inzet zal zijn op) een stevige ministeriële onderraad met vertegenwoordiging vanuit relevante departementen als Justitie en Veiligheid, Economische Zaken en Binnenlandse Zaken. Mogelijk aangevuld met bijvoorbeeld Defensie en Infrastructuur en Waterstaat. Er is meer regie nodig. Als dit niet vanuit een minister komt, zal het kabinet dit op een andere manier moeten realiseren. Verder geeft de minister voor Primair – en Voortgezet Onderwijs ons hoop dat dit kabinet echt werk gaat maken van een curriculumvernieuwing. En daarbij Digitale Geletterdheid nu eindelijk ook voor ieder kind onderdeel van hun onderwijs gaat maken.
Digitalisering van de Rijksoverheid
- We verbeteren de toegankelijkheid van digitale overheidsdiensten, met behoud van alternatieven voor digitale overheidscommunicatie
- Niet meer data te verzamelen en onderling te delen dan nodig en ontwikkelt regels voor data ethiek in de publieke sector. We geven mensen een eigen ‘online’ identiteit en regie over hun eigen data.
- Ook trekt de coalitie extra geld uit voor een sterke en dienstbare overheid, waarbij de burger centraal staat.
- Er komt in lijn met het rapport van de Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU) (Kamerstuk 35387, nr. 3) meer aandacht voor de uitvoeringstoets door instanties zelf, beter inzicht in mogelijkheden van systemen en ICT, het toetsen van voorstellen uit de Kamer op uitvoerbaarheid, een ‘doenvermogentoets’, en mogelijk een ’generatietoets’. Grote wetsvoorstellen worden voorafgegaan door een hoofdlijnenbrief. De effecten van wetgeving op de uitvoering worden na één jaar geëvalueerd (invoeringstoets).
- De gegevensuitwisseling in de zorg wordt gestandaardiseerd. Er wordt gekeken naar de meest doelmatige modaliteit.
- Voor het versterken van de krijgsmacht wordt structureel 1,85 miljard euro gereserveerd. Uit deze middelen wordt structureel 0,5 miljard euro gereserveerd voor modernisering van het loongebouw en arbeidsvoorwaarden. De overige middelen worden gereserveerd voor gevechtsondersteuning, inzetvoorraden, digitalisering, innovatie en nieuwe (cyber)capaciteiten en wapensystemen.
- Voor het inlopen en wegwerken van achterstanden bij vastgoed, IT, instandhouding en onderhoud van materieel bij Defensie wordt structureel 1,15 miljard euro gereserveerd.
Analyse
Op het gebied van digitale overheid lijkt er op het eerste gezicht niet heel veel nieuws. De toegankelijkheid van de overheidsdiensten (ook multi channel) is al langer beleid. Aan de digitale identiteit wordt ook al langer gewerkt en regie op eigen gegevens loopt al een tijdje als programma. Het is wel goed dat deze voornemens nu concreet in het coalitieakkoord zijn vastgelegd. Extra geld voor een dienstbare overheid, waarin de burger centraal staat, is zeker goed nieuws. Het is een lang proces om de burger echt centraal te stellen via onder andere customer journeys. Wat zeker een bijdrage gaat leveren aan een betere uitvoerbaarheid van nieuwe wet- en regelgeving is de uitvoeringstoets die wordt voorgesteld. Dit is iets waar NLdigital in haar Manifest ook voor pleit. Met een dergelijke toets voorkomen ze dat ze nieuwe wetten en regels doorvoeren, zonder een beeld van de uitvoerbaarheid ervan. Ook de evaluatie na een jaar is een goede aanvulling hierop.
Toezicht
- Voor het versterken van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) wordt structureel 8 miljoen euro toegevoegd.
- Het kabinet investeert in het toezicht door structureel meer geld vrij te maken voor de toezichthouder. Zo krijgt de AP jaarlijks 8 miljoen meer.
- Een algoritmetoezichthouder moet algoritmes gaan controleren op transparantie, discriminatie en willekeur. Voor het opzetten van deze algoritmewaakhond wordt structureel 3,6 miljoen euro gereserveerd.
- Voor een versterking van de ICT en de opsporing bij het OM wordt structureel 12 miljoen euro gereserveerd.
Analyse
Het is goed dat het kabinet extra geld vrijmaakt voor versterking van het toezicht. Dit was ook onze inzet voor de verkiezingen. Wetgeving is alleen effectief als ook het toezicht voldoende is uitgerust om de naleving ervan te handhaven. Helaas is er niets gezegd over de rol van het toezicht. Wij bepleiten al jaren dat toezichthouders niet alleen achteraf handhaven, maar ook juist meer toegankelijk zijn voor dialoog met bedrijven. Hierdoor kunnen ze vragen over toepassing van de wet bespreken met toezichthouders in het digitale domein.
Het idee voor een algoritmetoezichthouder sluit aan op de zorgen die er zijn over de toepassing van algoritmes in besluitvormingsprocessen van de overheid. We zijn nog wel benieuwd naar de uitwerking van de wettelijke basis en de reikwijdte van deze toezichthouder en zullen dit nauwlettend volgen. Dat de algoritmewaakhond bij de AP wordt geplaatst is niet onlogisch. Het is wel belangrijk dat een algoritmewaakhond verder kijkt dan alleen het gebruik van de persoonsgegevens. Daarnaast heeft de AP al tijden een chronisch capaciteitstekort. De extra verantwoordelijkheden moeten dus samen gaan met voldoende uitbreiding van de capaciteit.
Vertrouwen: cybersecurity en privacy
- Informatiedeling
- We beschermen onze bedrijven, vitale infrastructuur en economisch kapitaal beter door centraal gecoördineerde structurele samenwerking tussen onder andere het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), het Digital Trust Center (DTC), overheden, bedrijven en wetenschappers. Zij kunnen sneller en makkelijker informatie delen over digitale kwetsbaarheden en ‘hacks’.
- Inlichtingendiensten
- We willen dat inlichtingendiensten beter in staat zijn om hun slagkracht te benutten en hun capaciteit uitbreiden om nieuwe en toenemende digitale dreigingen en aanvallen assertief op te sporen en te bestrijden, met waarborgen voor goed en effectief toezicht en digitale burgerrechten.
- Platformen
- Grote online platformen worden verantwoordelijk om desinformatie en haatzaaien op hun platforms tegen te gaan. We beschermen kinderen extra tegen niet-passende ‘online’ reclame en kindermarketing, geven ze het recht om niet gevolgd te worden en geen dataprofielen te krijgen.
- Toezichthouders
- We zorgen dat toezichthouders als de Autoriteit Persoonsgegevens, de Nationale Ombudsman, de Algemene Rekenkamer en het Adviescollege Toetsing Regeldruk en de inspecties extra middelen krijgen om hun taken goed te kunnen uitvoeren.
- Veiligheid
- Er wordt jaarlijks 1 miljard euro extra geïnvesteerd in veiligheid, onder meer voor tegengaan ondermijning en versterken politie. Ook de krijgsmacht wordt versterkt.
- Cybercriminaliteit zoals ‘ransomware’ is zeer ondermijnend. We investeren daarom in een brede meerjarige cybersecurity aanpak en in cyberexpertise bij de politie, rechtspraak, het Openbaar Ministerie (OM) en defensie.
Analyse
Acties die ondernomen zijn op het adviesrapport van de Cyber Security Raad (CSR) zijn nog niet goed vast te stellen. Het eerste dat ons hierbij opviel is dat de 8 miljoen aan structurele uitbreiding van het DTC er niet lijkt te komen. Sowieso lijkt de coalitie investeringen in de instellingen, die essentieel zijn voor de nationale cyberweerbaarheid, na te laten. Ook het NCSC kan niet rekenen op extra geld (11,8 miljoen structureel geadviseerd), terwijl de NIS2 waarschijnlijk een groter beroep op hen zal gaan doen. Positief met betrekking tot het CSR-advies is de inzet op betere samenwerking op het vlak van informatiedeling, alhoewel deze ambitie dus niet gefinancierd is. Nog niet te beoordelen is of er wat gedaan is met andere adviezen, zoals de governance vanuit het kabinet op cybersecurity.
Het is positief dat de toezichthouders extra capaciteit krijgen om hun taken goed uit te voeren. We blijven pleiten voor versterking van de preventieve werkzaamheden van bijvoorbeeld de Autoriteit Persoonsgegevens.
Arbeidsmarkt
- Het eindrapport van de commissie Regulering van Werk (commissie Borstlap) en het hoofdstuk “Arbeidsmarkt, inkomensverdeling en gelijke kansen” uit het SER MLT-advies vormen de leidraad voor hoe de inrichting van de arbeidsmarkt van de toekomst eruit komt te zien.
- Leven lang ontwikkelen
- We breiden de arbeidsmarktinfrastructuur uit om de overgang van werk-naar-werk en van uitkering-naar-werk te stimuleren. Onderdeel hiervan zijn instrumenten voor om- en bijscholing die de overstap naar tekortberoepen ondersteunen. Tot en met 2026 wordt 500 miljoen euro voor Leven Lang Leren beschikbaar gesteld.
- Ook bevorderen we permanente scholing via leerrechten. In overleg met sociale partners wordt de beëindiging van de arbeidsovereenkomst via een van-werk-naar-werk-route uit het MLT-advies nader uitgewerkt.
- Iedereen krijgt de kans om mee te komen door digitale kennis- en vaardigheden aan te bieden in het onderwijs en via om- en bijscholing. We pakken digibetisme gericht aan via een publiek-private strategie voor digitale geletterdheid en we verbeteren de toegankelijkheid van digitale overheidsdiensten, met behoud van alternatieven voor digitale overheidscommunicatie.
- We versterken het bedrijfsleven en het vestigingsklimaat en stimuleren met een duidelijke strategie een maakindustrie die vooroploopt. Dat doen we door te voorzien in goed opgeleid personeel en het tekort aan technisch en praktisch opgeleide werknemers aan te pakken.
Analyse
We zijn blij met de aandacht voor om- en bijscholing/leven lang ontwikkelen die we hier zien. Het belang wordt steeds breder onderkend en ook dit coalitieakkoord zet weer stappen die richting op. Daarbij zit ook een erkenning dat er grote tekorten zijn aan technisch personeel, waarbij wij scherp willen zijn dat ICT hierbinnen voldoende prioriteit krijgt.
Toch missen we nog echt grote stappen. In de stukken vinden we bijvoorbeeld geen budget voor het opschalingsplan van de HCA-ICT. Gezien de grote tekorten in onze sector is dit een enorme gemiste kans. Het RRF lijkt vooral gebruikt te worden voor het financieren van bestaande plannen in plaats van er meer innovatie en herstel mee te creëren. Daarnaast is de aanpak voor digibetisme een wel zeer beperkte. Digitale vaardigheden hebben over de gehele breedte van de arbeidsmarkt een investering nodig. Met zo’n beperkte scope, zetten de ingeboekte 2 miljoen per jaar geen grote zoden aan de dijk.
Innovatie, investeringen
- RRF (Europees herstelfonds)
- Deze coalitie gebruikt de middelen uit het Europees herstelfonds ter financiering van de plannen uit onder meer dit coalitieakkoord.
- De middelen uit het Recovery and Resilience Facility (RRF) worden ingezet om reeds begrote en nieuwe uitgaven uit dit coalitieakkoord te financieren. De te verwachte ontvangsten voor Nederland uit het RRF worden verwerkt op de begroting van Buitenlandse Zaken en kunnen niet worden ingezet voor nieuw beleid. Het gaat om 5,8 miljard euro in de periode tot en met 2026.
- Stimulering innovatie (toekomst topsectorenaanpak, sleuteltechnologieën)
- We zetten het Nationaal Groeifonds door via investeringen in projecten gericht op kennisontwikkeling, onderzoek, ontwikkeling en innovatie. Zo versterken we ons verdienvermogen en verhogen we onze economische groei op de langere termijn.
- Publiek-private samenwerking op het terrein van kennis en innovatie blijft een belangrijk onderdeel van het bedrijfslevenbeleid. Het Topsectorenbeleid wordt gecontinueerd. We verhogen onze publieke investeringen in kennis en innovatie door het instellen van een fonds voor onderzoek en wetenschap en een intensivering van de kennis- en innovatiepijlers in het Groeifonds.
- Start-ups
- We ondersteunen innovatieve ‘startups’ en ‘scale-ups’ en richten het missie gedreven innovatiebeleid op de drie grote transities: klimaat en energie, digitalisering en sleuteltechnologieën, en de circulaire economie.
Analyse
Nederland is het enige land dat nog geen plannen heeft ingediend voor het Europees Herstelfonds. We zijn enerzijds blij dat dit nu wel gaat gebeuren, maar we maken ons zorgen over de wijze waarop. Het kabinet spreekt over financieren van “reeds begrote en nieuwe uitgaven”. Daar is digitalisering maar een zeer beperkt onderdeel van, terwijl daar minimaal 20% (1,2 miljard) naartoe zou moeten gaan. Wij vragen ons af hoe het nieuwe kabinet dit wil halen. Nu plannen als LEAP, HCA-ICT Opschalingsplan en aansluiting buitengebieden allemaal buiten de boot dreigen te vallen.
We zien dat het akkoord ook inzet op stimulering van innovatie (toekomst topsectorenaanpak, sleuteltechnologieën). Het is ontzettend belangrijk dat het nieuwe kabinet vol inzet op kennis en innovatie (3% bbp – Lissabon doelstelling). Hiertoe wordt een fonds van 5 miljard voor onderzoek en ontwikkeling opgezet, ook het vrij en ongebonden onderzoek. Bovendien wordt de R&D pijler in het Groeifonds versterkt. Uit de digitaliseringsparagraaf spreekt nieuwe ambitie om kansen te benutten voor digitale innovatie en sleuteltechnieken en van Nederland het digitale knooppunt van Europa maken.
Diversiteit & Inclusie
- In stappen verhogen we de vergoeding van de kinderopvang tot 95% voor werkende ouders voor kinderen tot 12 jaar. De toeslag wordt straks direct uitgekeerd aan kinderopvanginstellingen zodat ouders niet meer worden geconfronteerd met grote terugvorderingen. Op basis van de praktijkervaringen en gedragseffecten bezien we de ambitie om het vergoedingspercentage op te hogen naar 100%.
- Het uitkeringspercentage van de WAZO (Wet Arbeid en Zorg) betaald ouderschapsverlof wordt per 2 augustus 2022 (bij inwerkingtreding van de wet) verhoogd van 50% naar 70% van het dagloon, met als maximum 70% van het maximum dagloon.
- Samen met gemeenten, bibliotheken, bedrijven en andere organisaties zet het Rijk zich in om digitale vaardigheden te vergroten. Voor een publiek-private aanpak van digibetisme wordt 10 miljoen euro beschikbaar gesteld.
Analyse
Op verschillende manieren wordt er ingezet op de bevordering van diversiteit en inclusie. Zo dragen de verhoogde kinderopvangtoeslag en de verhoging van ouderschapsverlof bij aan een eerlijkere verdeling van zorgtaken en bevorderen de deelname van vrouwen met kinderen op de arbeidsmarkt. Maar de verhoging van de kinderopvangtoeslag gaat pas na 2025 in, terwijl juist nu, mede door de impact van Corona, de invoering hiervan hard nodig is.
Eerder werd gesproken over mogelijke afspraken om in te zetten op 50% vrouwelijke bewindslieden binnen het nieuwe kabinet. Toch lijkt het er nu op dat hier geen concrete afspraken over worden gemaakt. Wij pleiten ervoor hierop in te zetten, zodat het kabinet voor het eerst een gelijke man-vrouw verdeling heeft en hiermee een voorbeeld stelt. Dit draagt bij aan een betere afspiegeling en het bevorderen van (gender)gelijkheid. Ook sluit dit aan bij de invoering van het 33% vrouwenquotum in de top van (beursgenoteerde) bedrijven, dat in 2022 in werking zal treden.
Het valt op dat in de huidige plannen concrete maatregelen missen die diversiteit in bredere zin (bijvoorbeeld culturele diversiteit), maar ook de instroom van junior/omgeschoold divers talent in de sector bevorderen.
Onderwijs
- Er komt een ‘masterplan’ zodat ieder kind leert lezen, schrijven en rekenen en we gebruiken hiervoor effectief bewezen lesmethodes, zoals ingezet bij het Nationaal Programma Onderwijs. We willen zichtbare verbeteringen op het gebied van de onderwijskwaliteit in het algemeen en de basisvaardigheden in het bijzonder.
- We geven duidelijker aan wat we van scholen verwachten, bijvoorbeeld bij de curriculumherziening. We sturen op de kwaliteit van het onderwijs en grijpen sneller in bij scholen die onvoldoende presteren. Burgerschap wordt een integraal onderdeel van het onderwijs en wordt gegeven door daartoe bevoegde docenten.
- We zetten in op versterking van de kwaliteit van lerarenopleidingen met aandacht voor effectieve vakdidactiek, specialisatie in het jonge of oudere kind, digitale vaardigheden en passend onderwijs. We verhogen de academische instroom.
- Structureel wordt er 4,7 miljard meer in onderwijs geïnvesteerd.
- Met ingang van studiejaar 2023/2024 wordt het sociaal leenstelsel vervangen voor een basisbeurs. Een aanvullende beurs blijft behouden en de leenvoorwaarden blijven gelijk. Ter tegemoetkoming van studenten die te maken hebben (gehad) met het huidige leenstelsel wordt 1 miljard euro gereserveerd.
- We investeren in het verlagen van de werkdruk; scholen kunnen hiermee bijvoorbeeld de klassen verkleinen of meer docenten of begeleiders in de klas inzetten. We faciliteren het gebruik van digitale hulpmiddelen om de werkdruk van de leraar te verminderen en de onderwijskwaliteit te verbeteren.
- Iedereen krijgt de kans om mee te komen door digitale kennis- en vaardigheden aan te bieden in het onderwijs en via om- en bijscholing.
Analyse
Het benoemen van de curriculumherziening geeft ons hoop dat er een inzet komt op de versnelling daarvan. Ze spreken helaas niet expliciet over Digitale Geletterdheid als nieuw deelgebied daarin. Dit is opvallend omdat de andere grote toevoeging uit Curriculum.nu (Burgerschap) wel benoemd is. Er komt gelukkig ook structureel meer geld voor Onderwijs en een aparte minister voor Primair – en Voortgezet Onderwijs. De extra investeringen zijn ook een absolute noodzaak. Zonder voldoende en kundige leraren is de herziening van het curriculum niet uit te voeren. Daarbij zijn we ook enthousiast over de inzet op meer digitale vaardigheden van leerkrachten, en meer digitale hulpmiddelen.
Verder is het goed dat het leenstelsel op de schop gaat. Het huidige beleid (enkel geld lenen) vergroot het risico op toenemende kansenongelijkheid, terwijl we iedereen nodig hebben in de ICT arbeidsmarkt.
Digitale Infrastructuur
- Nederland wordt het digitale knooppunt van Europa en krijgt robuust, supersnel en veilig internet in alle delen van het land.
- Inpassing digitale infrastructuur
- Hyperscale datacentra leggen een onevenredig groot beslag op de beschikbare duurzame energie in verhouding tot de maatschappelijke en/of economische meerwaarde. Daarom scherpen we de landelijke regie en de toelatingscriteria bij de vergunningverlening hiervoor aan.
Analyse
Dit is een ambitie die we omarmen. Er zal alleen nog hard gewerkt moeten worden aan de uitwerking en concretisering. Nederland kent een digitale infrastructuur van wereldklasse. Maar naast Portugal zijn we het enige land waar de, voor 5G zo belangrijke, 3,5GHz band nog niet is geveild. We moeten echt rap toewerken naar een snelle uitrol van 5G. Net zo belangrijk is wel dat we dit zorgvuldig en op de juiste manier doen.
Daarnaast zijn er nog de laatste 20.000 moeilijk bereikbare of geïsoleerde adressen in het buitengebied. Geld uit het Europese Herstelfonds biedt een unieke mogelijkheid om projecten te realiseren die iedereen in Nederland digitaal voorwaarts helpen. Een unieke kans, maar vraag blijft of deze kans benut gaat worden.
De duiding van hyperscalers staat onder de kop Duurzaamheid.
Energie, klimaat en duurzaamheid
- We maken Nederland klaar voor de toekomst – klimaatneutraal, fossielvrij en circulair – met een schone energievoorziening en groene industriepolitiek.
- Nederland wil koploper in Europa zijn bij het tegengaan van de opwarming van de aarde. Om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn, scherpen we het doel voor 2030 in de Klimaatwet aan tot tenminste 55% CO2 reductie. We committeren ons hard aan dit doel en zullen indien nodig extra stappen zetten om dit te realiseren. Om dit doel ook zeker te halen, spreken we af om ons in het beleid te richten op een hogere opgave, wat neerkomt op circa 60% in 2030.
- Een klimaat- en transitiefonds van €35 miljard voor de komende 10 jaar, aanvullend op de huidige Subsidieregeling Duurzame Energie SDE++, helpt om de benodigde energie-infrastructuur (elektriciteit, warmte, waterstof en CO2) aan te leggen, de groene industriepolitiek te verwezenlijken en de mobiliteit en de gebouwde omgeving te verduurzamen.
- Er wordt extra geïnvesteerd in onderzoek en innovatie van klimaat neutrale technologieën. De nadruk ligt daarbij op grote samenhangende programma’s die ook bijdragen aan het betaalbaar houden van de energietransitie. Er komt een ambitieus klimaatdoel voor de circulaire economie en een uitvoeringsprogramma. De overheid neemt hier een voorbeeldrol in. We zorgen voor een betere aansluiting tussen klimaatbeleid en circulariteit.
Analyse
Het is goed te zien dat het missiegedreven innovatiebeleid zich richt op de drie grote transities: klimaat en energie, digitalisering en sleuteltechnologieën en de circulaire economie. Kans in de uitwerking is om de relatie tussen deze transities onderling nog beter te benutten. Dat investeringen in circulariteit worden gebruikt voor de klimaatopgave is terecht. Het benutten van kansen van digitalisering (voor verduurzaming) wordt slechts in algemene termen genoemd.
Het klimaatdoel dat wettelijk wordt vastgelegd is 55% CO2-reductie – in lijn met EU – met een ambitie in beleid van 60%. Er wordt via een klimaat- en transitiefonds 35 miljard extra geïnvesteerd de komende 10 jaar. Onder meer voor aanpassingen aan energienetwerken; deze worden in deze periode toekomstbestendig gemaakt. Dit is hard nodig voor de sterke groei van het variabele aanbod van duurzame stroom (o.a. wind op zee), elektrificatie van industrie, vervoer en verwarming en de groei van de digitale sector. Naast de noodzakelijke uitbreiding van capaciteit gaat het ook om slimmer benutten van capaciteit, waar digitale oplossingen cruciaal voor zijn.
Nederland wordt het digitale knooppunt van Europa. De opmerking over hyperscales die een onevenredig groot beslag leggen op beschikbare duurzame energie, in relatie tot maatschappelijke en/of economische waarde, schuurt daarmee en is gekleurd door het actuele debat. In alle sectoren gaat de behoefte aan (duurzame) elektriciteit toenemen richting 2030. Met name voor de ‘groene industriepolitiek’ is veel meer stroom nodig voor elektrificatie en groene waterstof. Hyperscales investeren zelf mee in nieuwe digitale en energie infrastructuur en veelal via langjarige contracten in nieuwe (subsidieloze) duurzame opwek. Daarnaast is er door het Rijk nog geen breed onderzoek gedaan naar de maatschappelijke en economische waarde. Waar meer landelijke regie gewenst is kan een voorbeeld worden genomen aan de regionale datacenter strategieën en samenwerkingen.
Om de groei van data en energie te ontkoppelen zijn nieuwe technologische doorbraken nodig. We zijn daarom blij met extra investeringen in het nationaal groeifonds en het topsectorenbeleid. Deze kunnen benut worden voor bijvoorbeeld fotonica onderzoek of opschaling van programma’s zoals LEAP. Dat het EU RRF niet wordt ingezet voor nieuwe investeringen is hierbij een gemiste kans. De toegezegde extra investeringen in de circulaire economie juichen we toe.
Europa
- Samenwerking
- We nemen het voortouw en zetten in Europees verband in op versterking van de samenwerking tussen lidstaten op het gebied van digitalisering, onder meer op mensgerichte inzet van kunstmatige intelligentie, digitale ethiek, ontwikkeling van digitale identiteit en cybersecurity en ‘open source’.
- We zetten in op open strategische autonomie van de EU en stimuleren innovatiekracht en slimme industriepolitiek. Zo worden we leidend in digitalisering en nieuwe technologieën.
- Big Tech:
- We pakken (in Europees verband) de marktmacht en datamacht van grote tech- en platformbedrijven aan om de concurrentiepositie van bedrijven en de privacy van burgers te verbeteren.
Analyse
In dit coalitieakkoord krijgt Europa een prominentere rol. Nederland neemt een leidende rol om de EU slagvaardiger, economisch sterker, groener en veiliger te maken. Daarbij werkt Nederland intensief samen met gelijkgezinde landen. Waar nodig vormen we kopgroepen om tot oplossingen te komen, bijvoorbeeld op de gebieden van klimaat, migratie, veiligheid, handel en het tegengaan van belastingontwijking. Dit is een stap in de goed richting. We zien dat Europa hoge digitale ambities heeft en met veel, voor onze sector belangrijke, wetsvoorstellen komen uit Europa, zoals o.a. de AI-act, Digitale Markets Act en Digital Services Act. Het is positief dat Nederland een actievere rol gaat aannemen in Europa. Het akkoord is natuurlijk nog zeer beknopt, verdere uitwerking zullen wij op de voet volgen.
Ondernemerspunten
- Voor deze coalitie is het mkb belangrijk. Het groei- en innovatief vermogen van mkb-ondernemers en bedrijven wordt versterkt en ondernemerschap wordt gestimuleerd. Dat betekent een meetbare aanpak van regeldruk, waarbij we met de mkb-toets bij wetgeving toetsen of regels ook voor een mkb-ondernemer uitvoerbaar zijn. Het betekent ook het makkelijker maken om mensen in dienst te nemen en te houden, het wegnemen van onnodige belemmeringen bij financiering, het dichten van de financieringskloof, ondersteuning bij digitalisering en verduurzaming, een betere positie van ondernemers in het faillissementsrecht en een meer strategische benutting van overheidsaanbestedingen.
- Het streven is dat uiterlijk in 2030 alle nieuwe auto’s emissieloos zijn. We introduceren in 2030 een systeem van Betalen naar Gebruik voor alle automobiliteit en stellen in deze kabinetsperiode wetgeving vast. Basis voor het systeem is de motorrijtuigenbelasting, waarvan het tarief afhankelijk wordt gemaakt van het jaarlijks verreden aantal kilometers. De heffing is niet tijd- en plaatsgebonden en vervangt de dan nog bestaande tol-tracés, zoals de Westerscheldetunnel, de Kiltunnel en de voorgenomen doorgetrokken A15. Dit betekent dat gebruikers van elektrische en fossiele auto’s beiden gaan meebetalen aan het weggebruik.
- Tegelijkertijd beschermen we onze ondernemers tegen ongewenste investeringen en oneerlijke concurrentie. We ondersteunen ondernemers en het mkb om in de wereld succesvol te zijn.
- Personeelsbeleid:
- We maken afspraken met het bedrijfsleven en overheden over het stimuleren van thuiswerken.
- Ook trekken we €300 miljoen per jaar uit voor lastenverlichting van het mkb via loondoorbetaling bij ziekte.
- Verduurzaming:
- We helpen het mkb met verduurzamen. We zorgen voor inzicht in en advies over de stappen die het mkb kan zetten. We stimuleren verduurzaming en versimpelen de regelingen voor ondernemers. Toekomstig klimaatbeleid toetsen we op de effecten op het mkb.
- Na vaststelling van het “Fit for 55”-pakket door de Europese Unie (EU) wordt het klimaatbeleid herijkt aan de hand van de verwachte effecten op CO2-uitstoot en de betaalbaarheid voor huishoudens en het mkb.
- Ook wordt het voor VvE’s en woningeigenaren makkelijker gemaakt om te verduurzamen. Het Warmtefonds wordt hiervoor ingezet en het mkb krijgt er toegang toe.
- Toegang naar het recht:
- We vergroten de toegang tot het recht voor burgers en mkb door de griffierechten te verlagen met 25%. We versterken de sociale advocatuur in lijn met scenario 1 van de aanbevelingen van de commissie evaluatie puntentoekenning gefinancierde rechtsbijstand (commissie-Van der Meer). Er wordt daarbij een substantiële maatschappelijke bijdrage verwacht van de gehele advocatuur.
- De continuïteit van familiebedrijven wordt ondersteund door (reële) bedrijfsopvolging eenvoudiger en eerlijker te maken. Tegelijkertijd wordt oneigenlijk gebruik van de regeling tegengegaan.
Analyse
We zijn blij met de aandacht voor het mkb in dit regeerakkoord. Vooral de inzet op het ontzorgen en toetsen van haalbaarheid zijn belangrijke punten.
Op het vlak van belastingen zien we enkele aandachtspunten:
- Box 2: Over het inkomen in box 2 wordt belasting betaald op het moment dat dit box 2 verlaat. Dat heeft tot gevolg dat heffing over dit vermogen kan worden uitgesteld. Voor beleggingsvermogen kan dit tot onevenwichtige situaties leiden. Het wetsvoorstel excessief lenen wordt aangepast, waarbij de grens wordt verhoogd van 500.000 euro naar 700.000 euro.
- BOR: De bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in de erf- en schenkbelasting en de inkomstenbelasting zijn belangrijk voor de continuïteit van bedrijven, met name van familiebedrijven. Voor veel van hen zijn deze faciliteiten essentieel voor het voortbestaan van de onderneming. In deze kabinetsperiode wordt in samenhang met de evaluatie van de BOR die in 2022 wordt afgerond, onderzocht hoe de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten kunnen worden verbeterd en oneigenlijk gebruik van de regeling kan worden tegengegaan, zodat de regeling wordt gebruikt waarvoor deze bedoeld is.
- Zelfstandigenaftrek: Voor het bereiken van een beter evenwicht in fiscale behandeling van zzp’ers en werknemers in loondienst (cf. commissie Borstlap) vraagt de arbeidsmarkt om maatregelen. In dat licht wordt de zelfstandigenaftrek vanaf 2023 met stappen van 650 euro (inclusief basispad, laatste twee jaar in stappen van 605 euro) verder teruggebracht tot 1200 euro in 2030. Zelfstandigen worden tijdens de kabinetsperiode meer dan gecompenseerd via de verhoging van de arbeidskorting.
Het is goed dat het kabinet de continuïteit van familiebedrijven wil ondersteunen door de bedrijfsopvolgingsregeling eenvoudiger en eerlijker te maken en oneigenlijk gebruik tegen te gaan. Hier heeft het bedrijfsleven ook voor gepleit.
Conclusie
Het is de eerste keer dat er een paragraaf over digitalisering in het coalitieakkoord staat. Een mooie eerste stap die smaakt naar meer. Maar het is ook nog wat minder scherp op onderdelen dan gehoopt. De aanstaande ministers zijn nu aan zet. Zij zullen voor hun eigen departementen beleidsprogramma’s uitwerken. We volgen dit scherp en leveren gevraagd en ongevraagd input. Wil je ons alvast iets meegeven als lid van NLdigital? Stuur dan een mail naar Jelmer Schreuder.
Het laatste nieuws
Nieuwe Ethische Code AI gelanceerd: ‘Meer dan alleen principes’
Bijna 10.000 nieuwe ICT-talenten opgeleid via CA-ICT
Het belang van innovatief aanbesteden: een stap naar een succesvolle digitale overheid
Rapport: ICT Markttoets Content Services Platform voor BZK
