Het stroomverbruik van datacenters in perspectief
Het stroomverbruik van datacenters staat regelmatig in de maatschappelijke en politieke schijnwerpers. Dit kennisartikel plaatst het stroomverbruik van datacenters in perspectief en biedt feitelijke duiding aan het debat en duurzame digitalisering:
Waarom datacenters steeds terugkeren in het stroomdebat
De media, waaronder NOS en NU.nl, berichtten recent dat datacenters in 2024 4,6 procent van het Nederlandse stroomverbruik gebruikten, oftewel 5,1 TWh. Deze cijfers zijn afkomstig uit een nieuwe publicatie van het CBS, dat daarbij terecht opmerkte dat de groei van het stroomverbruik de afgelopen jaren is afgevlakt ten opzichte van eerdere perioden.
De vorige publicatie van deze statistiek dateerde uit 2021. Toen lag het aandeel van datacenters op 3,3 procent, goed voor 3,7 TWh. Dat het absolute stroomverbruik is gestegen, is geen verrassing. Het energieverbruik van de ICT-sector als geheel neemt al zeven jaar op rij toe volgens de regionale klimaatmonitor.
Tussen 2017 en 2024 is het stroomverbruik van de ICT-sector ruim verdubbeld, van 2,8 naar 6,1 TWh, voor ongeveer 100.000 bedrijven die samen de sector vormen.
Waar wordt die stroom gebruikt?
Binnen de ICT-sector wordt veruit het grootste deel van de elektriciteit verbruikt in datacenters. In totaal gaat het om 5,1 TWh. Daarvan komt 4,7 TWh voor rekening van de grootste datacenters met een verbruik van meer dan 10 GWh per jaar. Deze grens is niet willekeurig: vanaf dit niveau zijn bedrijven verplicht een energiebesparingsonderzoek uit te voeren.
Belangrijk is om te onderscheiden waarvoor die energie wordt gebruikt. Het grootste deel, tegenwoordig ongeveer 80 procent, gaat naar de ICT-apparatuur zelf. Dit komt overeen met een gemiddelde PUE van 1,25. Rond 2010 was de verhouding tussen ICT-apparatuur en datacenterinfrastructuur, met name koeling, nog ongeveer 50/50, met een PUE van circa 2.
Dankzij jarenlange efficiencyverbeteringen, onder andere in het kader van het MJA3-energieconvenant, zijn datacenters erin geslaagd om ICT-apparatuur steeds efficiënter te faciliteren. De infrastructuur van datacenters is momenteel goed voor ongeveer 1 TWh, wat neerkomt op minder dan 1 procent van het totale Nederlandse stroomverbruik.
Het bredere plaatje van digitale energie
Het energieverbruik van de ICT-sector zit niet alleen in datacenters en telecomnetwerken. Ook de apparatuur aan de eindgebruikerskant, bij overheden, bedrijven en consumenten speelt een rol. Dit deel wordt niet structureel door het CBS gemonitord, maar onderzoek van Dialogic laat zien dat het verbruik aan de aanbodkant en de vraagkant ongeveer even groot is. Dialogic schatte het totale stroomverbruik van ICT, inclusief televisies, in 2023 op 13,9 TWh. Ter vergelijking: in 2013 kwam CE Delft uit op een totaal van 12,4 TWh, opgebouwd uit: 6,9 TWh aan de vraagkant, 2,5 TWh aan de aanbodkant, waaronder datacenters en netwerken, 3 TWh voor audio en video.
Over een periode van tien jaar is het stroomverbruik van deze brede digitale sector daarmee met ongeveer 12 procent toegenomen, gemiddeld iets meer dan 1 procent per jaar. Dat is opvallend beperkt, gezien de enorme groei van digitale diensten. Binnen deze ontwikkeling heeft een duidelijke verschuiving plaatsgevonden van lokale opslag en rekenkracht naar de cloud, wat zichtbaar wordt in het hogere verbruik bij datacenters.
Digitalisering verschuift, maar groeit niet onbeperkt
Het stroomverbruik van de digitale economie zit vooral in de apparatuur die we dagelijks gebruiken en in de digitale diensten die we afnemen. Door de beweging naar de cloud en de groei van online diensten is dit verbruik steeds meer geconcentreerd in datacenters, waar opslag en rekenkracht efficiënter worden ingezet.
Tegelijkertijd ontstaan er nieuwe ontwikkelingen aan de randen van het netwerk. Denk aan edge-oplossingen, AI-pc’s en edge AI-toepassingen die dicht bij de gebruiker of het proces worden ingezet. De AI-revolutie voltrekt zich dus niet uitsluitend in datacenters, maar ook steeds vaker lokaal, waar AI wordt gebruikt voor directe optimalisatie van processen.
Is het veel? / Is het stroomverbruik van datacenters uitzonderlijk?
Het IEA (International Energy Agency) schat het mondiale stroomverbruik van datacenters in 2024 op 416 TWh, waarvan 70 TWh binnen de Europese Unie. Nederland neemt daarvan ongeveer 5 TWh voor zijn rekening.
Gezien de rol van Nederland als belangrijk digitaal knooppunt, onder andere dankzij de AMS-IX, en het vroege vestigingsklimaat voor hyperscalers, is dit aandeel goed te verklaren. Het stroomverbruik van Nederlandse datacenters ligt bovendien in lijn met het aandeel van Nederland in het Europese bbp, dat ongeveer 5,5 procent bedraagt.
In landen met een sterke digitale infrastructuur en een relatief kleinere industriële basis ligt dit aandeel aanzienlijk hoger, zoals in Ierland met 22 procent en Denemarken met 16 procent.
Vergelijken vraagt context
Bij vergelijking met andere sectoren in Nederland is het belangrijk om verder te kijken dan alleen elektriciteit. Veel sectoren gebruiken nog vooral fossiele brandstoffen, met bijbehorende directe scope 1-emissies. Naarmate deze sectoren volledig overstappen op elektriciteit, direct of via waterstof, zal hun stroomverbruik sterk toenemen.
Het huidige energieverbruik van de ICT-sector bedraagt ongeveer 23 PJ. Afgezet tegen het totale energieverbruik in Nederland van 1573 PJ komt dit neer op 1,5 procent. Wanneer ook het verbruik van eindgebruikersapparatuur wordt meegenomen, verdubbelt dit aandeel ongeveer.
Daarbij komt dat de ICT-sector niet alleen een afzonderlijke economische sector is, maar het fundament van de digitale economie vormt. Het is een nutsvoorziening waar alle andere sectoren op leunen. Bovendien leveren digitale toepassingen in veel sectoren juist directe energiebesparingen op, bijvoorbeeld door slimme sturing, optimalisatie en monitoring. Ook in het slimme duurzame energienet van de toekomst is digitalisering onmisbaar.
Duurzame energie als uitgangspunt
Doordat de digitale sector volledig op elektriciteit draait en elektriciteit lange tijd de belangrijkste bron van CO₂-uitstoot was, is de sector al vroeg overgestapt op duurzame energie. Aan het einde van het MJA-energieconvent kochten de deelnemende bedrijven 94 procent duurzaam opgewekte elektriciteit in.
Met name de grootste partijen doen dit via langjarige PPA’s met wind- en zonneparken, waardoor deze projecten structureel gefinancierd konden worden, ook zonder subsidie. De volgende uitdaging in de energietransitie is om het stroomverbruik beter af te stemmen op tijd en plaats, zodat het aansluit bij het variabele aanbod van duurzame elektriciteit.
Van selectieve verontwaardiging naar duurzame digitalisering
De digitale en energietransitie zullen de komende jaren verder vorm krijgen. Het energieverbruik van digitale diensten zal toenemen in een samenleving die steeds verder digitaliseert. Tegelijkertijd zal het stroomverbruik volledig duurzaam worden opgewekt en steeds vaker ook fossiele energiebronnen vervangen.
Naast verdere efficiencyverbeteringen binnen de ICT-sector zelf wordt het samenspel tussen digitalisering en het slimme, duurzame energiesysteem steeds belangrijker.
Nederland heeft alles in huis om hierin koploper te zijn. Binnen de Nationale Coalitie Duurzame Digitalisering (NCDD) werken overheid, bedrijven en kennisinstellingen samen aan deze ambitie. De overheid onderstreept dit met het Actieprogramma Duurzame Digitalisering 2026–2028 en het Actieplan Digitalisering Energiesysteem.
Vanuit de sector zijn we hier nauw bij betrokken. We roepen het nieuwe kabinet en alle betrokken partijen op om gezamenlijk de schouders te zetten onder een duurzame digitale toekomst.
Samen eens verder praten over het onderwerp?
Neem contact op met NLdigital
Andere artikelen over duurzaamheid
Wat doet de digitale sector om te verduurzamen?
Bespaar energie met de Happy Flow
Gerelateerde artikelen
AI-geletterdheid: van hype naar vaardigheid
Voordat je AI inzet: denk na over AI governance
