Explainer 3 – Politieke ontwikkelingen rondom digitale autonomie: hoe staat het ervoor in Nederland en Europa?

Autonomie

Digitale autonomie staat steeds vaker centraal in maatschappelijke en politieke discussies. Omdat we merken dat dit ook voor onze achterban een terugkerend thema is hebben we hierover een drieluik aan kennisbankartikelen geschreven. Dit is deel 3: politieke ontwikkelingen. Deel 1 gaat over begripsafbakening en deel 2 over risicoanalyse. 

Als IT-leverancier in Nederland is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de politieke ontwikkelingen rondom digitale autonomie. Deze hebben namelijk directe invloed op je bedrijfsvoering en de dienstverlening aan jouw klanten, met name in de overheidssector. In dit artikel geven we een overzicht van de meest relevante politieke ontwikkelingen in Nederland en Europa. 

Huidige beleidskaders in Nederland 

Nederland kent momenteel twee belangrijke beleidskaders voor digitale autonomie: 

Recent onderzoek van de Algemene Rekenkamer concludeerde dat het Rijksbrede Cloudbeleid nog niet door de gehele overheid wordt nageleefd. De Staatssecretaris voor Digitalisering heeft toegezegd hierover in gesprek te gaan, maar benadrukt dat de toepassing uiteindelijk aan individuele ministeries is. Dit illustreert de spanning tussen centraal beleid en decentrale uitvoering die kenmerkend is voor dit dossier. 

Recente ontwikkelingen in de Tweede Kamer 

Het onderwerp digitale autonomie staat hoog op de politieke agenda. In juni 2024 hebben Tweede Kamerleden Six Dijkstra (NSC) en Kathmann (GL-PvdA) hun initiatiefnota “Wolken aan de Horizon” ingediend met een visie van hun partijen op vraagstukken rondom soevereiniteit en cloud. Vanuit NLdigital hebben we in september 2024 een reflectie gegeven op de argumenten uit deze nota. 

In het debat op 13 maart 2025 over migraties van overheids-ICT naar het buitenland heeft de Tweede Kamer vergaande moties aangenomen, waarvan enkele tegen de adviezen van de Staatssecretaris in: 

Dit pakket aan moties weerspiegelt de politieke wens om de Nederlandse digitale autonomie te versterken, maar roept ook vragen op over de praktische haalbaarheid en de economische gevolgen van deze ambitieuze agenda. 

Europese ontwikkelingen 

Ook op Europees niveau zijn er belangrijke ontwikkelingen: 

NLdigital is van mening dat dit politieke besluiten zijn die niet in een cybersecurity-schema thuishoren. Wij hebben recent nog een oproep gesteund om vaart te maken met de EUCS door de discussie over autonomie daaruit te halen en het schema vast te stellen met alleen technische waarborgen. 

Grote maar niet gefinancierde ambities op innovatie 

Om digitaal autonoom te kunnen zijn, moet Europa eigen capaciteit ontwikkelen. Dit vereist forse investeringen in innovatie. Op dit vlak moeten we eerlijk zijn: Nederland doet te weinig. TNO concludeerde dat er “onvoldoende langjarige en consistente beleidsfocus op sectoren en technologieën waarin Nederland sterk is, [dit] remt (private) R&D uitgaven”. 

Met het Nationaal Groeifonds kwamen de publieke investeringen van Nederland weer op peil, maar nu het huidige kabinet dat vroegtijdig heeft stopgezet, lopen deze weer terug. Er ligt een uitstekende Nationale Technologie Strategie (NTS), met een overzicht van technologieën waarin Nederland moet investeren om aan een van de randvoorwaarden van DOSA te voldoen: zelf afdoende capaciteit hebben. 

Het is echter onduidelijk hoe het kabinet dit denkt te realiseren, aangezien de innovatiebudgetten vooral zijn verlaagd en er geen grote nieuwe financieringsbronnen klaarstaan. Dit staat in schril contrast met de ambitieuze politieke doelstellingen op het gebied van digitale autonomie. 

Internationale ontwikkelingen: eigen kantoorapplicaties 

Een opvallende ontwikkeling is dat meerdere Europese landen werken aan eigen alternatieven voor kantoorapplicaties in de cloud: 

Deze ontwikkelingen staan nog in de kinderschoenen. Hoewel OpenDesk iets verder is in de ontwikkeling, zijn deze oplossingen nog verre van bewezen op de schaal van een rijksoverheid. Toch laten ze zien dat er serieus wordt gekeken naar alternatieven voor de dominante Amerikaanse cloudoplossingen. 

Wat kunnen we op korte termijn verwachten? 

De komende maanden staan verschillende belangrijke beleidsdocumenten op de agenda: 

Conclusie: een pragmatische maar weloverwogen aanpak 

Het debat over digitale autonomie zal de komende jaren prominent op de agenda blijven staan. Voor IT-leveranciers betekent dit dat zij moeten anticiperen op vragen en eisen op dit vlak, met name bij overheidsopdrachten. 

NLdigital volgt deze ontwikkelingen op de voet. Wij blijven erover meepraten om te zorgen dat zowel de gedeelde belangen van onze leden behartigd worden, als dat alle soorten leden een kans hebben hun perspectief te geven. 

Wij blijven pleiten voor een pragmatische benadering die vertrekt vanuit het DOSA-principe “open waar kan, beschermen waar moet”. Een benadering die rekening houdt met technische, economische én politieke realiteiten, en die werkt met concrete technische oplossingen die voor alle type aanbieders haalbaar zijn. 

Zoals de hele reeks artikelen heeft laten zien, is digitale autonomie een complex en gelaagd onderwerp. Als IT-leverancier ben je er het meest bij gebaat om via NLdigital op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen, een gedegen risicoanalyse te maken van jouw eigen producten en diensten, en actief het gesprek aan te gaan met klanten die vragen hebben over dit onderwerp. 


Deel via:

Gerelateerde artikelen

Explainer 2 – Vragen over digitale autonomie? Doe een risicoanalyse! 

Bij NLdigital omarmen we de innovatieve mogelijkheden die AI biedt, maar we sluiten onze ogen niet voor de eventuele risico’s.…
Politiek & wetgeving

Explainer 1 – Van soevereiniteit naar autonomie: wat betekenen deze begrippen eigenlijk voor de digitale sector? 

Bij NLdigital omarmen we de innovatieve mogelijkheden die AI biedt, maar we sluiten onze ogen niet voor de eventuele risico’s.…
Politiek & wetgeving

Zo behaal je met ethisch beleid voor AI een concurrentievoordeel

Bij NLdigital omarmen we de innovatieve mogelijkheden die AI biedt, maar we sluiten onze ogen niet voor de eventuele risico’s.…
Politiek & wetgeving