Rapport Wennink: digitale sector ziet weer hoop voor Nederlandse innovatie
Het kabinet-Schoof vroeg Peter Wennink om een onafhankelijk advies uit te brengen over het toekomstige verdienvermogen van Nederland. Dit leidde afgelopen week tot het Rapport Wennink, ook wel “de Nederlandse Draghi”. In het rapport gaat de voormalig directeur van ASML in op de noodzaak, kansen en voorwaarden om innovatie en productiviteit in Nederland aan te jagen. NLdigital steunt deze inzet met veel enthousiasme, deze sluit naadloos aan bij het manifest dat wij voor de afgelopen verkiezingen hadden opgesteld. Nederland wordt geconfronteerd met ongekende economische uitdagingen, maar met de juiste inzet en grootschalige digitalisering is er een unieke kans deze te overwinnen.
Versterking investeringsklimaat noodzakelijk
Wennink schetst een urgente diagnose: Nederland beschikt over een sterke kennisbasis in onder meer quantumtechnologie en AI, maar het lukt niet die kennis in Nederland naar de markt te brengen. Slechts een klein deel van de startups groeit door en er zijn geen AI-unicorns. Daarnaast is er een groot tekort aan digitaal talent – naar schatting zijn er tot 2030 driehonderdduizend extra IT-specialisten nodig. Netcongestie, schaarse ruimte en het concrete verbod op hyperscale datacenters op nieuwe locaties beperken de beschikbaarheid van rekenkracht, terwijl financiering voor risicovolle AI-projecten schaars is door een gefragmenteerde Europese kapitaalmarkt.
Nederland kan zijn toekomstige welvaart alleen behouden als de economische groei structureel stijgt naar minimaal 1,5–2% per jaar. De huidige prognoses (0,5–1%) zijn onvoldoende om stijgende uitgaven aan zorg, defensie en klimaat te dragen. Verdere groei kan niet langer uit extra arbeid komen, maar moet vrijwel volledig voortkomen uit hogere arbeidsproductiviteit. De kernoorzaak is een tekort aan productiviteitsverhogende investeringen in technologie, kapitaalgoederen en R&D, mede door verslechterde randvoorwaarden zoals netcongestie, hoge energiekosten en trage regelgeving. Europa – en Nederland – verliezen snel terrein aan de VS en China in kritieke technologieën. Zonder gerichte investeringen dreigt Nederland een afnemer te worden van buitenlandse technologie, met gevolgen voor autonomie, veiligheid en waarden.
Daarnaast sluit de nadruk op verslechterende randvoorwaarden nauw aan bij de signalen die NLdigital al langer afgeeft. Trage en complexe regelgeving, beperkte ruimte voor experiment en opschaling, knelpunten in energie- en digitale infrastructuur en onzeker beleid remmen investeringen in de digitale sector. De oproep tot snellere vergunningverlening, meer ruimte voor regulatory sandboxes en een consistenter investeringsklimaat versterkt daarmee bestaande standpunten van NLdigital.
Arbeidsmarkt randvoorwaarde voor succes
In het rapport van Wennink gaat terechte aandacht uit naar de arbeidsmarkt van de toekomst. Daarin staat een goed perspectief dat de stagnerende beroepsbevolking ervoor zorgt dat al onze economische groei in de toekomst moet komen vanuit productiviteitsgroei. Net als Wennink ziet de branche dat regelingen voor internationale talenten, zoals de 30%-regeling, onder voortdurende politieke druk verder worden beperkt: geheel terecht dat het rapport dat onder het voetlicht brengt.
Een belangrijke aanbeveling vanuit ons, gedeeld door Wennink: geef structureel aandacht aan zij-instromers in onze arbeidsmarkt. Over de ontwikkeling publiek-private scholingsinitiatieven die nauwer aansluiten op de behoeften van de arbeidsmarkt is de branche bereid mee te denken, zoals met het Switch-to-digital initiatief. Richt deze programma’s specifiek op sectoren met structurele tekorten en op vaardigheden die de productiviteit verhogen, zoals AI.
AI vormt de sleutel voor onze welvaart
Het rapport benadrukt kunstmatige intelligentie (AI) als één van de vier cruciale domeinen voor toekomstige welvaart. AI is niet alleen economisch belangrijk, maar ook geopolitiek: Europa verliest terrein aan de VS en China, die fors investeren in AI en digitale infrastructuur. Nederlandse afhankelijkheid van buitenlandse technologie (cloud, generatieve AI) vormt een risico voor privacy, veiligheid en strategische autonomie. AI is een hoeksteen van toekomstige welvaart en strategische autonomie. Nederland moet fors investeren in digitale infrastructuur, talent en opschaling van AI-ecosystemen om relevant te blijven in Europa en mondiaal.
Het heeft het potentieel om de arbeidsproductiviteit wereldwijd met 0,1% tot 0,6% per jaar te verhogen, wat essentieel is om de Nederlandse groeidoelstelling van 1,5 tot 2 procent te realiseren. Bovendien is digitalisering en AI een dwarsdoorsnijdend domein dat alle strategische sectoren en randvoorwaarden beïnvloedt: versterkt cyberweerbaarheid en dreigingsdetectie op het gebied van veiligheid, en versnelt medicijnontwikkeling en diagnostiek in de life sciences en het maakt slim netbeheer mogelijk en helpt netcongestie te verminderen in het energiesysteem. De recent gepubliceerde Actieagenda Digitalisering Energiesysteem (ADE) maakt concreet hoe digitalisering en AI bijdraagt aan meer inzicht en het beter benutten van het stroomnet.
Investeringsagenda
Het rapport schetst een investeringsagenda voor digitalisering en AI van 49,3 miljard euro, 39 procent van de totale pijplijn van projectvoorstellen van 126 miljard euro. Belangrijke proposities zijn onder meer de AI Gigafabriek, een commerciële rekenkrachtinfrastructuur in Rotterdam (22,5 mrd), en de Dutch Data & Energy Clusters, die datacenters koppelen aan energievoorziening (12,5 mrd) en QuantumValley (9,4 mrd). Daarnaast zijn er initiatieven zoals DeltaAI en het ELLIS Instituut voor modelontwikkeling, projecten rond neuromorphic computing voor energiezuinige AI-chips, en toepassingen in robotica en biotechnologie.
Het niet realiseren van deze investeringen brengt grote risico’s met zich mee. De Europese Unie bezit slechts vijf procent van de mondiale rekencapaciteit, tegenover 74 procent in de Verenigde Staten. Stilstand vergroot de afhankelijkheid van buitenlandse technologie, remt productiviteitsgroei en laat economische en maatschappelijke kansen liggen. Investeren in AI is daarom niet alleen een economische noodzaak, maar ook een strategische keuze om de toekomstige welvaart en autonomie van Nederland veilig te stellen.
Formatie zal de adviezen maken of breken
Vanuit NLdigital ondersteunen we de oproep dat AI geen optie is, maar een absolute noodzaak voor ons toekomstig verdienvermogen. Ook in het kader van een krimpende arbeidsmarkt als gevolg van de vergrijzing moet AI een prominente rol spelen in het verhogen van onze arbeidsproductiviteit. Zonder deze verhoging komen onze toekomstige welvaart en welzijn in gevaar.
Met de afronding van het rapport ligt de bal nu bij de landelijke politiek. Maar het zittende demissionaire kabinet zal hier hoogstens wat voorbereidingen voor kunnen doen. De echte vraag is wat de onderhandelaars voor een nieuw kabinet hiermee gaan doen, als groot pleitbezorgers van het Nationaal Groeifonds is onze hoop op D66 en CDA gevestigd.
Het laatste nieuws
Beveiliging, hacks en verzekeringen: lessen uit de praktijk
NLdigital stuurt inbreng digitale sector aan informateurs
NLdigital en overheid starten dialoog over soevereine cloud voor Nederland
ABRO: Nieuwe beveiligingseisen voor leveranciers aan Rijksoverheid en Politie
