Liveblog verkiezingen 2025
Digitaliseren óf verarmen: hoe denken politieke partijen over digitalisering?
NLdigital volgt de politieke ontwikkelingen rondom digitalisering doorlopend. In aanloop naar de verkiezingen op 29 oktober brengen we in dit liveblog in kaart wat politieke partijen zeggen over digitale thema’s die belangrijk zijn voor onze sector.
In dit liveblog vind je:
- De drie meest opvallende punten over digitalisering per partij;
- Korte analyses vanuit het perspectief van de digitale sector;
- Verwijzingen naar onze uitgebreide reviews.
Inhoudsopgave:
- Intro
- Uitspraak Rinke Zonneveld
- VVD
- PVV
- Uitspraak Caspar van den Berg
- GroenLinks/PvdA
- CDA
- Reactie VVD
- D66
- Ondernemersklimaat
- Interview met FD over innovatie
- Prinsjesdag
- BBB
- JA21
- Productiviteitsagenda
- Reactie CDA
- ChristenUnie
- Reactie Groenlinks/PvdA
- SP
- NSC
- Reactie BBB
- Volt
Stay tuned, want na de eerste beknopte analyse per politieke partij volgt er nog een diepgaander overzicht.
Op 15 juli lanceerde NLdigital het verkiezingsmanifest “Nederland digitaal vooruit”, met vijf pijlers voor digitale transformatie en de oproep: digitaliseren óf verarmen. Lees het volledige manifest.
Datum 16-10-2025
Verkiezingsmatrix 2025 gelanceerd: Volt meest digitaal, CDA verrast in top 3
Vandaag presenteert NLdigital de Verkiezingsmatrix digitalisering 2025. Hierin zetten we op een rij wat politieke partijen zeggen over cruciale digitale thema’s, van AI en innovatie tot cybersecurity en de digitale overheid.
Volt scoort het hoogst, gevolgd door VVD en een gedeelde derde plek voor D66 en het verrassend sterke CDA. Opvallend is dat de BBB — één van de winnaars van 2023 — de kopgroep verlaat.
Onze analyse laat zien: AI, innovatie en zorgdigitalisering krijgen brede aandacht. Maar cybersecurity en digitale overheidsdiensten blijven zorgwekkend onderbelicht — juist nu nieuwe EU-wetgeving op de loer ligt.
Bekijk de volledige matrix en lees onze uitgebreide beoordeling:
Ons nieuwsbericht hierover
Download de Verkiezingsmatrix 2025 (PDF)
Lees de analyse (PDF)
Digitaliseren óf verarmen? Deze verkiezingen maakt jouw stem het verschil.
Datum 09-10-2025 | 9:00
Van 28e regime tot reparatiefonds: de gedigitaliseerde toekomst volgens Volt
Sinds de oprichting van Volt Nederland in 2017 onder leiding van Laurens Dassen heeft de partij zich met 2 tot 3 zetels genesteld in de Tweede Kamer. Prognoses laten zien dat Volt deze hoeveelheid hoogstwaarschijnlijk zal continueren. Als een partij die zich sterk richt op de rol van Nederland in Europees verband, zullen hier ongetwijfeld ook interessante digitale standpunten uit voortvloeien. Hiermee wordt de liveblog-reeks afgerond. Stay tuned voor de volledige analyses!
Europese wetgeving
NLdigital pleit in haar verkiezingsmanifest voor Europese digitale wetgeving zonder Nederlandse koppen. Volt heeft een andere insteek, en pleit “voor het versterken van de interne markt door het 28ste regime in te voeren.” Daarmee bedoelt de partij een overkoepelend Europees kader dat geldt voor alle lidstaten. Volgens de partij voorkomt dit interne barrières en harmoniseert deze insteek de bedrijfsvoering in Europa.
De branche is positief over de harmonisatie van wetgeving: dit zorgt ervoor dat dienstverlening in heel Europa aantrekkelijker wordt voor digitale bedrijven. Een 28e regime centraliseert echter macht op Europees niveau, waardoor individuele lidstaten minder invloed hebben. Voor Nederland – met zijn unieke positie als handelsland en digitale economie – kan dit betekenen dat maatwerk lastiger wordt, en, sterker nog, dat soevereiniteit in zijn totaliteit wordt ingeperkt.
Arbeidsmarkt
Het is goed dat Volt onderkent dat de arbeidsproductiviteitsgroei een enorm beleidsissue is en blijft op de lange termijn. De partij wil dit concreet aanpakken: meer aandacht voor digitale vaardigheden, stimulering van om- en bijscholing naar cruciale sectoren zoals zorg, ICT, onderwijs en techniek, en het opzetten van een grootschalige wervingscampagne voor de techniek- en ICT-sector. Al deze initiatieven steunt de branche van harte – mits dit structurele investeringen worden.
Duurzaamheid
In het verkiezingsprogramma van de partij is veel (terechte) aandacht voor digitale duurzaamheid. De partij zet vol in op innovaties in de energietransitie en de digitale transitie. Daarbij is er ook veel aandacht voor het versterken en verduurzamen van de digitale infrastructuur. De partij noemt verschillende voorbeelden voor een Europees betrouwbaar energie-net, inclusief energiehubs die slimme verbindingen leggen tussen producenten en afnemers van duurzame energie. Datacenters moeten efficiënt en effectief zijn, en de partij wil dit koppelen aan doelstellingen op de lange termijn.
Op het gebied van het aanjagen van een circulaire economie is de branche verheugd dat de partij dit wil koppelen aan financiële stimulering: een subsidie Stimulering Circulaire Economie (SCE), zodat circulaire koplopers beloond worden voor hun duurzaamheidsinspanningen. Andere goede voornemens zijn het uitbreiden van het recht op reparatie en het daarbij opzetten van een Reparatiefonds, zodat digitale ondernemers hiervan niet de dupe worden. Ook op Europees niveau belooft Volt inspanningen te leveren om subsidies vrij te maken om de vraag naar circulaire producten breder te coördineren.
Datum 09-10-2025 | 8:30
De BoerBurgerBeweging in de digitale wereld: reacties op onze bevindingen
Wekelijks analyseren wij de verkiezingsprogramma’s op digitale thema’s en leggen onze bevindingen voor aan de partijen zelf. Deze week onder de loep: de BoerBurgerBeweging. We hebben een aantal vragen voorgelegd aan de partij.
BBB stelt in haar verkiezingsprogramma dat ouders, docenten en jongeren middelen en voorlichting krijgen voor digitale begeleiding en bescherming. Hoe willen jullie dat aanpakken? En welke middelen zijn hierbij nodig?
“BBB wil dat ouders, docenten en jongeren beter worden ondersteund bij digitale begeleiding en bescherming. Daarom zetten we in op voorlichting en educatie vanaf de basisschool tot in het beroepsonderwijs, zodat jongeren en volwassenen weerbaarder worden tegen online risico’s zoals fraude, pesten, verslaving en deepfakes. Daarnaast werken we samen met de EU aan een uniforme en privacyvriendelijke leeftijdsverificatie en een digitale verificatiestandaard voor sociale mediaplatforms. Het zonder toestemming maken of verspreiden van deepfakes wordt wettelijk verboden en we willen digitale rechten stevig in wet- en regelgeving verankeren. Hiervoor zijn middelen nodig voor educatie en voorlichting, duidelijke wetgeving en gerichte investeringen in cybersecurity, waarbij Nederlandse bedrijven een belangrijke rol krijgen.”
Daaropvolgend de vraag: hebben jullie ambities om digitale leermiddelen onder de Wet Gratis Schoolboeken te laten vallen, zodat ieder kind mee kan gaan met de digitalisering?
“BBB vindt het belangrijk dat ieder kind mee kan in de digitalisering en de vaardigheden ontwikkelt die daarvoor nodig zijn. Ons uitgangspunt is dat geld zoveel mogelijk in de klas terechtkomt en besteed wordt aan zaken die leerlingen direct vooruithelpen. Wij zetten daarom stevig in op het verankeren van digitale vaardigheden in het onderwijs en het beschikbaar maken van goede digitale leermiddelen. Voor ons staat voorop dat financiële drempels voor leerlingen worden weggenomen en dat scholen structureel de middelen hebben om digitaal onderwijs toegankelijk te maken, zonder dat dit ten koste gaat van de basis: goed lesgeven en minder bureaucratie voor docenten.”
Jullie stellen dat de opwekking van duurzame energie gestopt moet worden. NLdigital betreurt dit, aangezien dit innovatie en slimme infrastructuur (met betrekking tot digitale duurzaamheid) laat afremmen. Kunnen jullie deze afweging verder toelichten?
“Nee, BBB wil de verduurzaming van onze energievoorziening niet stoppen. Maar we pleiten wél voor een pas op de plaats bij grootschalige, gesubsidieerde wind- en zonneprojecten. Die veroorzaken nu vooral problemen: hoge subsidies, overvolle netten en aantasting van landschap en landbouwgrond. Dat remt juist de economische ontwikkeling en ook de digitale transitie, omdat nieuwe bedrijven en datacentra vaak niet eens meer aangesloten kunnen worden.
Onze lijn is dat energiebeleid altijd moet voldoen aan drie voorwaarden: betaalbaar, beschikbaar en betrouwbaar. Daarom kiezen we voor een technologie-neutrale koers waarbij de nadruk ligt op het oplossen van de netcongestie, het versterken van slimme en decentrale infrastructuur en het investeren in 24/7 betrouwbare bronnen zoals kernenergie, waterstof en biogas.
Zo maken we ruimte voor digitale duurzaamheid: door lokale energiehubs te ondersteunen, slimme netwerken te ontwikkelen en datacentra dichter bij energiebronnen te plaatsen. Op die manier zetten we niet de rem op innovatie, maar juist de voorwaarden neer voor een stabiele en toekomstbestendige energievoorziening die digitale groei kan dragen.”
In het verkiezingsprogramma stellen jullie dat jullie kennis over IT en data bij de overheid zelf willen houden, en niet uit willen besteden aan externe partijen. Aan de andere kant kunnen digitale bedrijven dé oplossing zijn om problemen in bepaalde sectoren aan te pakken, zoals de verlichting van administratieve lasten in de zorg: immers zijn zij degenen die de innovatiekar in Nederland trekken. Waarom hebben jullie deze keuze gemaakt?
“BBB kiest ervoor om kritische IT- en datakennis bij de overheid zelf te houden, omdat digitale soevereiniteit en veiligheid voor ons essentieel zijn. De digitale ruggengraat van onze samenleving – van overheidsdata tot vitale infrastructuur – mag niet volledig afhankelijk zijn van buitenlandse partijen of techreuzen. Dat is een les die we hebben geleerd uit falende ICT-projecten en uit de groeiende afhankelijkheid van externe leveranciers.
Tegelijkertijd erkennen we volledig dat de innovatiekracht in Nederland juist bij onze bedrijven en kennisinstellingen zit. Daarom willen we de overheid in de rol van launching customer zetten: de overheid behoudt de regie over kritische systemen, maar werkt gericht samen met Nederlandse bedrijven die slimme oplossingen ontwikkelen, bijvoorbeeld om de administratieve lasten in de zorg te verlichten. Zo houden we controle over wat van vitaal belang is én benutten we tegelijkertijd de innovatiekracht van het bedrijfsleven om processen efficiënter en gebruiksvriendelijker te maken.”
NLdigital is blij dat de BBB de kennismigrantenregeling omarmt zodat Nederland nog steeds kan blijven innoveren en concurreren. Onmisbaar hierbij is dat Nederland structureel blijft investeren in onderzoek en innovatie (R&D). Voor NLdigital willen we dit op 5% van het BBP zetten, want zo kunnen we marktleiders worden in technologie. In hoeverre gaat BBB mee in ons standpunt hierin?
“BBB deelt volledig de analyse dat Nederland structureel moet blijven investeren in kennis en innovatie om concurrerend te blijven en onze strategische autonomie te versterken. Waar wij voor waken, is het vastpinnen op één specifiek BBP-percentage. Voor ons gaat het erom dat de investeringen slim en doelgericht worden gedaan, zodat zij daadwerkelijk bijdragen aan onze economie, werkgelegenheid en digitale soevereiniteit.
Daarom willen wij inzetten op een Nationale Investeringsbank die risicodragend kapitaal beschikbaar stelt voor innovatieve bedrijven in bijvoorbeeld deeptech, agrotech, energietechniek en AI. Daarbij kiezen we nadrukkelijk voor samenwerking met Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen, zodat Nederland niet alleen afhankelijk blijft van buitenlandse techreuzen.”
Datum 07-10-2025
Digitaal beleid na een politieke implosie: wat rest er van de ambities van NSC?
Van de 19 zetels die Nieuw Sociaal Contract in de Tweede Kamer heeft, is sinds de dramatisch verlopen Algemene Beschouwingen, het terugtrekken uit de coalitie en het vertrek van Pieter Omtzigt en Nicolien van Vroonhoven niets meer van over. Met Eddy van Hijum als nieuwe voorman probeert de nu gestabiliseerde NSC toch nog mensen te overtuigen van de boodschap die de partij uitdraagt. Zit er aan deze boodschap ook een digitaal component? In dit liveblog: het verkiezingsprogramma van NSC.
Innovatie
Het is geen verrassing dat NSC plannen heeft voor Nederland die de status quo moeten doorbreken. Zo ook op het gebied van innovatie. De partij wil de 3%-investeringsnorm in research & development (R&D) handhaven, die gebruikt wordt voor langjarige innovatie en innovatiepilots. Een Nationale Groeimarktenstrategie, waarin lange termijn innovatie-investeringen worden aangegaan voor de meest kansrijke sectoren, en een Nationale Investeringsbank voor risicovolle (digitale) investeringen, hebben veel potentie.
De branche is enthousiast dat de partij wil vasthouden aan de fiscale voordelen van de WBSO en de Innovatiebox. Helaas wil de partij wel de kennismigrantenregeling versoberen, en legt zij de verantwoordelijkheid voor het eerlijk belonen van werknemers bij de bedrijven zelf. Liever ziet de branche dat deze regeling stabiel wordt gehouden, zodat bedrijven beter kunnen plannen en investeren.
Cyberveiligheid
De branche is blij dat NSC ook cyberveiligheid hoog in het vaandel heeft staan. Zo is de partij stellig tegen chat-control en wil zij duidelijke cybersecuritykaders voor de overheid en vitale sectoren vaststellen. Helaas blijft het bij lopende trajecten die reeds worden opgelost, waardoor digitale weerbaarheid in de toekomst mogelijk niet geborgd wordt.
Daarnaast pleit NLdigital al geruime tijd voor het vereenvoudigen van de meldplichten. NSC wil hiervoor een reorganisatie. In plaats van “versnipperde” verantwoordelijkheid, wil de partij één centrale cyberautoriteit als coördinator én aanspreekpunt aanstellen. Echter ziet de branche een volledige samenvoeging van toezichthouders en het Nationaal Cyber Security Centrum juist als een achteruitgang. Toezichthoudende taken (zoals die van de Autoriteit Persoonsgegevens) en ondersteunende taken (zoals die van het NCSC) moeten gescheiden blijven, anders dreigt een verlies van prioritering van één van deze taken, terwijl deze net zo belangrijk zijn.
Digitale infrastructuur
De branche ziet dat er goede aandacht uitgaat voor digitale infrastructuur, en beoordeelt het ook zeer positief dat hier ook investeringen aan gekoppeld worden. Dat de partij oog heeft voor netcongestie bij innovatieve bedrijven, wordt ook gewaardeerd door de branche. Tot slot worden datacentra omarmd, met haalbare randvoorwaarden. We hopen dat andere partijen in een mogelijke coalitie deze solide plannen van NSC overnemen.
Datum 02-10-2025 | 12:00
Ontwikkelingen als dreiging: het digitale plaatje geschoten door de SP
De Socialistische Partij staat op 7 zetels in de peilingen van Maurice de Hond – genoeg om mogelijk onderdeel te worden van een sociale coalitie. Dat geeft hun digitale agenda mede daarom extra gewicht. Het is geen geheim dat de partij Big Tech aan banden wil leggen en algoritmes wil “democratiseren”. Maar kan een partij die traditioneel scherp is op corporaties en kapitalisme, ook een positieve digitale visie neerzetten? We duiken in dit liveblog verder in het verkiezingsprogramma van de SP.
Digitale autonomie
In de discussie of Nederland en Europa digitaal autonoom moet worden, neemt de SP een duidelijk standpunt in: het wil af van de grotere, met name Amerikaanse techbedrijven, en technologisch volledig onafhankelijk worden van andere landen. Door de wederzijdse afhankelijkheid die Nederlandse en andere bedrijven hebben is deze wens echter onrealistisch: de globalisering, met name op digitaal vlak, is in deze fase niet te stoppen.
Verder benadrukken ze dat Nederland afhankelijk is van Amerikaanse digitale producten en clouddiensten, waarbij de partij aangeeft dit per direct stop te willen zetten. Om dit op te lossen stellen ze voor om meer te investeren in Nederlandse en Europese alternatieven. Hierbij wordt echter niet ingegaan op basis van welke criteria bepaald wordt welke diensten onder Europese of Nederlandse vlag moeten vallen. Het standpunt van de branche is hierin flexibel: beschermen waar nodig, open waar het kan.
Arbeidsmarkt
De visie van de SP op de arbeidsmarkt is sterk antikapitalistisch: op verschillende plekken wordt gerefereerd aan eerlijke verdeling van de bedrijfswinsten voor werknemers. Jammer genoeg wil de SP de kennismigrantenregeling in zijn volledigheid schrappen, iets wat bewezen effectief werkt voor de innovatie-economie die in Nederland draait.
Aan de andere kant is het positief te noemen dat de partij investeringen wil doen voor het “digitaal” bijscholen van mensen en ook hun werk toekomstbestendig maken: “Investeer in goede opleidingen, scholing en vakmanschap. We willen meer waardering voor vakmanschap en voor de voortdurende kennisontwikkeling van werknemers die nodig is om bij de tijd te blijven.” Onder andere deze plannen ambieert de partij samen te brengen in een Innovatiewet.
Zorg
Teleurstellend is het standpunt dat de SP inneemt over de innovatie in de zorg: “Nieuwe technologische mogelijkheden kunnen de zorg verbeteren, maar onderlinge steun en menselijk contact blijven een voorwaarde voor goede zorg.” Dit mag in deze tijd hopelijk een vanzelfsprekendheid zijn. Verder is de partij tegen het gebruik van data en AI met privégegevens, hetgeen data-gestuurd, efficiënt werken in de zorg onmogelijk maakt. Zonder investeringen in digitalisering in de zorg zijn de oplopende zorgkosten en de toenemende administratiedruk onhoudbaar. Een optimistischere instelling tegenover digitalisering in de zorg is daarom meer dan verdedigbaar.
Datum 02-10-2025 | 11:30
Digitaal beleid na een politieke implosie: wat rest er van de ambities van NSC?
Van de 19 zetels die Nieuw Sociaal Contract in de kamer heeft, is sinds de dramatisch verlopen Algemene beschouwingen, het terugtrekken uit de coalitie en het vertrek van Pieter Omtzigt en Nicolien van Vroonhoven hier niks meer van over. Met Eddy van Hijum als nieuwe voorman probeert de nu gestabiliseerde NSC toch nog mensen te overtuigen van de boodschap die de partij uitdraagt. Zit aan deze boodschap ook een digitaal component? In dit liveblog: het verkiezingsprogramma van NSC.
Innovatie
Het is geen verrassing dat NSC plannen heeft voor Nederland die de status quo moet doorbreken. Zo ook op het gebied van innovatie. De partij wil de 3%-investeringsnorm in research & development (R&D) handhaven, hetgeen gebruikt wordt voor langjarige innovatie en innovatiepilots. Een Nationale Groeimarktenstrategie, waarin lange termijn innovatie-investeringen worden aangegaan voor de meest kansrijke sectoren, en een Nationale Investeringsbank voor risicovolle (digitale) investeringen, hebben veel potentie.
De branche is enthousiast dat de partij wil vasthouden aan de fiscale voordelen van de WBSO en de Innovatiebox. Helaas wil de partij wel de kennismigrantenregeling versoberen, en legt het de verantwoordelijkheid voor het eerlijk belonen van werknemers bij de bedrijven zelf. Liever ziet de branche dat deze regeling stabiel wordt gehouden, zodat bedrijven beter kunnen plannen en investeren.
Cyberveiligheid
De branche is blij dat NSC ook cyberveiligheid hoog in het vaandel heeft staan. Zo is de partij stellig tegen chat-control en wilt het duidelijke cybersecuritykaders voor de overheid en vitale sectoren vaststellen. Helaas blijft het bij lopende trajecten die reeds opgelost worden, waardoor digitale weerbaarheid in de toekomst mogelijk niet geborgd wordt.
Daarnaast pleit NLdigital al geruime tijd voor het vereenvoudigen van de meldplichten. NSC wil hiervoor een reorganisatie. In plaats van “versnipperde” verantwoordelijkheid, wil de partij één centrale cyberautoriteit als coördinator én aanspreekpunt aanstellen. Echter ziet de branche een volledige samenvoeging van toezichthouders en het Nationaal Cyber Security Centrum juist als een achteruitgang. Toezichthoudende taken (zoals de Autoriteit Persoonsgegevens) en ondersteunende taken (zoals de NCSC) moeten gescheiden blijven, anders dreigt een verlies van prioritering van één van deze taken, terwijl deze net zo belangrijk zijn.
Digitale infrastructuur
NLdigital ziet dat er goede aandacht gaat voor digitale infrastructuur, en beoordeelt het ook zeer positief dat hier ook investeringen aan gekoppeld worden. Dat de partij oog heeft voor netcongestie bij innovatieve bedrijven, wordt ook gewaardeerd door de branche. Tot slot worden datacentra omarmd, met haalbare randvoorwaarden. We hopen dat andere partijen in een mogelijke coalitie deze solide plannen van NSC overnemen.
Datum 01-10-2025
De digitale plannen van GroenLinks/PvdA: digitale kansengelijkheid, een Minister van Digitale Zaken en nationale tech-wetgeving
Wekelijks analyseren wij de verkiezingsprogramma’s op digitale thema’s en leggen onze bevindingen voor aan de partijen zelf. Deze week onder de loep: GroenLinks/Partij van de Arbeid. Durft de fusiepartij vernieuwende keuzes te maken op het gebied van digitalisering?
De partij heeft zich niet uitgelaten over het creëren van gelijkere kansen door digitale apparaten onder de Wet Gratis Schoolboeken te laten vallen. Waarom kiest de partij hiervoor dit niet op te nemen in het verkiezingsprogramma? Overweegt de GL/PvdA dit toch mee te nemen om de gelijkwaardige toegang tot leermiddelen blijvend te houden?
“Vanzelfsprekend wil GroenLinks-PvdA volledige kansengelijkheid in het onderwijs. De kloof tussen arm en rijk moet worden gedicht zodat alle leerlingen op school hun talenten kunnen ontwikkelen. De Wet Gratis Schoolboeken mag wat ons betreft de Wet Gratis Leermiddelen worden genoemd, want in het digitaliserende onderwijs is de toegankelijkheid van apparaten minstens even belangrijk als een gratis schoolboek. Dit is onze inzet in de Kamer en we onderschrijven met liefde nogmaals het belang om digitale apparaten voor alle leerlingen op te nemen in de wet.”
In het verkiezingsprogramma wordt cybercrime genoemd, maar concrete voorstellen missen we. Op welke manier wil GL/PvdA dit doen om een veiliger digitaal landschap te creëren? Zijn jullie bereid hiervoor bepaalde acties of investeringen in te doen?
“Digitale autonomie is de voorwaarde voor cyberveiligheid. Onze totale eenzijdige afhankelijkheid van een handjevol techbedrijven is onacceptabel. Nederland moet volop aantrekkelijk zijn voor Nederlands-Europese techbedrijven die veiligheidsdiensten kunnen aanbieden. Daarnaast moet de weerbaarheid omhoog. Dat doe je door grootschalige crisistrainingen te organiseren, kennisuitwisseling via PPS-constructies te versterken, en van jongs af aan te investeren in mediawijsheid en digitale geletterdheid. Cyberveiligheid vraagt om een totaaloplossing onder leiding van een Minister van Digitale Zaken.”
NLdigital is positief over de stellingname van GL/PvdA wat betreft het slimmer gebruik maken van het elektriciteitsnet en de aandacht voor de circulaire economie, oftewel digitale duurzaamheid. Welke koers/acties hebben jullie in gedachten om dit mogelijk te maken?
“GL-PvdA Kamerlid Barbara Kathmann was de initiatiefnemer van het Actieplan Duurzame Digitalisering. Voor het eerst heeft de overheid nu aandacht voor de CO2-uitstoot van de eigen ICT en de digitale sector en worden er maatregelen voorbereid om de twin transition in gang te zetten. Ten eerste door ICT zélf te verduurzamen binnen organisaties, door de Sustainable IT Impact Assessment (SIIA) zo breed mogelijk toe te passen. Zo krijgen alle organisaties inzicht in de CO2-uitstoot van hun eigen ICT en kunnen zij dit verder omlaag brengen. Er komen verplichtingen voor repareerbare en modulaire hardware, zodat zij langer meegaan. Vervolgens moet digitalisering worden ingezet vóór verduurzaming, zoals met slimme energienetwerken. Het Actieplan Duurzame Digitalisering wordt volledig uitgevoerd en komt onder coördinatie van de Minister van Digitale Zaken. Waar mogelijk, versnellen we maatregelen.”
NLdigital wil Europese digitale wetgeving, zoals de AI Act, DSA, DMA en andere wetgeving, 1-op-1 overnemen, zonder Nederlandse koppen boven op de al bestaande regels. Zo wordt het concurrentievermogen en de aantrekkingskracht van Nederland voor digitale bedrijven niet verstoord. Aangezien dit niet te herleiden is uit het partijprogramma, welke zienswijze heeft GL/PvdA op de implementatie van EU-(tech)wetgeving zonder Nederlandse toevoegingen?
“De Europese wetgeving gaat voor ons niet ver genoeg. Essentiële beschermingen voor consumenten, zoals volledige keuzevrijheid op online platforms, makkelijker overstappen tussen diensten, een harde regulering van verslavende ontwerpkeuzes, een verbod op polariserende aanbevelingsalgoritmes en volledige transparantie van Big Tech-bedrijven, zijn nog niet geborgd. Dat komt vooral door de aanhoudende techlobby in Europa. Het zijn diezelfde Big Tech-bedrijven die pleiten voor verzwakken van de AI Act, DSA, DMA en soortgelijke wetgeving. GroenLinks-PvdA wil sterke wetgeving en is bereid om ook nationaal meer maatregelen te nemen om consumenten te beschermen, waar dat nodig is. Het ambitieniveau moet omhoog, maar de uitvoerbaarheid – vooral voor Nederlands-Europese bedrijven – moet worden verbeterd door concreet te maken hoe aan de eisen voldaan moet worden.”
Datum 29-9-2025
Digitaal beleid met een moreel kompas? Wat de ChristenUnie op digitaal vlak te bieden heeft
De peilingen van Ipsos I&O voorspellen dat de ChristenUnie – net als vorige verkiezingen – rond de 3 zetels bij de aanstaande verkiezingen zal behalen. De kandidatenlijst bevat geen verassingen, en lijkt er bij de partij geen grote koerswijzigingen plaats te vinden. Desalniettemin is 3 zetels genoeg om kans te hebben mee te regeren en invloed uit te oefenen op het digitale beleid van Nederland: reden voor NLdigital om het verkiezingsprogramma verder onder de loep te nemen.
Artificiële intelligentie
Het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie belicht met name de ethische kant van het gebruik van AI. Daarbij worden vooral de risico’s van het gebruik van AI beschreven, in plaats van de kansen die het biedt voor Nederland. Zo worden bedrijven verplicht om minder “polariserende” algoritmes in te zetten, en stelt de partij dat er grenzen gesteld moeten worden om het digitale maatschappelijke verkeer in goede banen te leiden.
Deze zorgen zijn uitlegbaar, maar AI is naast de geportretteerde “potentieel ontwrichtende gevolgen” ook een kans om een enorme innovatieslag te maken en de levenskwaliteit van mensen te verbeteren. NLdigital vindt het betreurenswaardig dat dit, behalve in de zorg, nergens benoemd wordt in het verkiezingsprogramma. Dit lichten we ook verder toe in ons verkiezingsmanifest, waarbij economische groei op de lange termijn, innovatie en modernisering ondenkbaar zijn zonder AI.
Innovatie
Met een Rentmeesterseconomie wil de ChristenUnie inzetten op innovatie als tandwiel van de nieuwe economie. Onder deze typering valt volgens de ChristenUnie het verlagen van regeldruk, investeringen in innovatie en productiviteit, samenwerking tussen kennisinstituten en bedrijven, het behalen van de 3%-investeringsnorm in research & development (R&D) en verbetering van toegang tot groeikapitaal voor onder andere mkb’ers. Over de kennismigrantenregeling en de fiscale regelingen omtrent innovatie neemt de partij geen standpunt in. We moedigen deze plannen aan, maar met iets meer pit kan Nederland net het extra zetje krijgen om niet verder te zakken op innovatie- en economische ranglijsten.
Zorg
Zorg voor naasten en degenen die je liefhebt – een thema dat de ChristenUnie aan het hart gaat. Voor de partij zijn nieuwe ontwikkelingen geen onderdrukking van deze waarde: “Slimme technologie die bewezen goed werkt in een zorginstelling of thuissituatie, wordt onderdeel van het dagelijkse leven en de zorgverlening,” waarnaast de partij ook de bekostiging wordt aangepast. Wanneer slimme technologie goed werkt, en hoe de bekostiging wordt aangepast, blijft echter onduidelijk.
AI in de zorg wordt door de ChristenUnie aangehaald als een middel tot mogelijke detectie (van bijvoorbeeld afwijkingen) voor een arts, zolang “de arts eindverantwoordelijk blijft en het middel niet interfereert met de goede relatie tussen arts en patiënt”. Wij zijn blij met deze omarming, maar het gaat breder dan alleen detectie. Voorbeelden hierbij zijn verwerking van data of het verminderen van administratiedruk. Juist ook hierin ziet de branche heel veel kansen om de zorg te verbeteren.
Datum 23-9-2025 | 18:00
CDA over digitalisering: “De mens moet centraal blijven staan”
Elke week publiceren wij een beknopte analyse van de verkiezingsprogramma’s op digitale thema’s. We vragen verschillende partijen naar hun reactie hierop. Deze week spreken we met de persvoorlichter van het CDA. Hoe moedig is de partij qua keuzes betreffende digitalisering?
Het CDA lijkt een realistische kijk te hebben op het bouwen van een strategische digitale autonomie. Kunt u dieper ingaan aan welke randvoorwaarden voldaan moet worden om de strategische digitale autonomie van Europa te versterken?
“Een van de grootste uitdagingen voor de komende decennia is het op menswaardige wijze vormgeven van de hoogtechnologische samenleving. Voor ons is het essentieel dat Nederland en Europa investeren in kennis, technologie en innovatie, zodat we kansen grijpen voor werk, onderwijs en arbeidsproductiviteit. Technologische ontwikkeling moet ons helpen vooruit te komen, banen te versterken en wetenschap en samenleving dichter bij elkaar te brengen, in plaats van enkel economische macht of winst te dienen. Tegelijkertijd mogen we niet vergeten dat technologie niet waardenvrij is. Daarom willen we ook in de digitale wereld de mens blijven zien. Daarom pleiten we voor een zorgvuldige, menselijke benadering: digitale ethiek, privacy en respect voor onze waarden staan voorop en vormen dan ook cruciale randvoorwaarden. Zowel voor Big-Tech bedrijven die in Europa geld willen verdienen aan hun producten als voor eigen Nederlandse en Europese innovaties. Een andere belangrijke voorwaarde is dat de landelijke overheid zich opstelt als voorloper in de transitie naar de eigen cloudtoepassing en ondersteunt het lagere overheden om ook deze transitie door te voeren.”
Dat is een goed bruggetje naar het vraagstuk van digitale autonomie. Het CDA stelt namelijk dit te creëren door “als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.” Wat is uw visie op dit initiatief om dit plan te kunnen realiseren?
“Strategische autonomie moet hoog in het vaandel staan gezien de spanningen in de Wereld en aan de randen van Europa. Nederland heeft met ASML een sterke positie in de halfgeleiderindustrie, dit moeten we niet onbenut laten maar Nederland kan het niet alleen. Zonder de EU komen we niet tot een autonome positie waar de wereld niet omheen kan. We willen met Nederland bij de opbouwende krachten samen zitten met gelijkgestemde landen in Europa. We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
In het verkiezingsprogramma stelt het CDA dat digitale ethiek verankerd moet worden, en jullie noemen AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend- en vervolgonderwijs en bibliotheken. Kunt u verder toelichten hoe deze verankering plaats moet vinden?
“Dat betekent dat digitale geletterdheid onderdeel is van het curriculum en de kerndoelen van het onderwijs, waarbij scholen de vrijheid houden dit op een eigen manier in te vullen. In het algemeen kunnen we door slimme wet- en regelgeving, die streng is waar nodig en ruimte laat voor innovatie waar het kan, een toekomst creëren waarin AI mensen versterkt, gemeenschappen verbindt en bijdraagt aan een economie die eerlijk, duurzaam en mensgericht is. Bij voorkeur doen we dit in Europees verband, hierbij ligt de nadruk op het belang van overzichtelijke en eenduidige wetgeving om de versterking van het Europese concurrentievermogen niet te remmen.”
De partij heeft zich niet uitgelaten over het creëren van gelijkere kansen door digitale apparaten onder de Wet Gratis Schoolboeken te laten vallen. Waarom kiest de partij hiervoor dit niet op te nemen in het verkiezingsprogramma? Overweegt het CDA dit toch mee te nemen om de gelijkwaardige toegang tot leermiddelen blijvend te houden?
“Nee, het CDA heeft hier vooralsnog geen plannen voor.”
NLdigital moedigt aan dat het CDA ambitieus is wat betreft de digitalisering in de zorg. Desondanks blijft het onduidelijk welke vormen van artificiële intelligentie (AI) het CDA als toekomstgericht ziet. Welke keuzes wil het CDA maken voor het gebruik van AI in de zorg?
“Zorginnovaties, mede op basis van succesvolle pilots, willen we snel en breed toepassen. Dat geldt ook voor AI en andere vormen van digitalisering, door waar nodig wetgeving aan te passen en samenwerking tussen zorginstellingen, verzekeraars, gemeentes en innovatieve ecosystemen af te dwingen. De keuze die we maken is dat we eerst de basis op orde willen. Dat betekent stevig aan de slag om digitale gegevensuitwisseling op orde te brengen. Daarom willen we een Nationaal zorgplatform oprichten om data gestuurd werken in de zorg te bevorderen. Daarvoor willen we een digitale infrastructuur met open standaarden en afdwingbare afspraken. AI heeft ten eerste grote meerwaarde voor ondersteunende processen en in de bedrijfsvoering. Ook toepassingen direct in de zorg kunnen grote meerwaarde hebben, maar vereist extra (ethische) kaders.”
Het CDA stelt te willen kijken naar samenwerking over domeinen heen tussen gemeenten, zorgverzekeraars, zorgkantoren en zorgaanbieders. NLdigital gelooft dat digitale bedrijven een onmisbare schakel zijn in deze keten om de digitale transitie mogelijk te maken. Hoe verhoudt het CDA zich tot deze stelling?
“Het CDA is het hiermee eens. De uitdagingen kunnen alleen samen met de digitale sector worden opgepakt, bijvoorbeeld om digitale gegevensuitwisseling op orde te brengen.”
Datum 23-9-2025 | 16:40
Productiviteitsagenda gepubliceerd: de digitale plannen, op een rij
Onlangs heeft minister Karremans van Economische Zaken de eerste Productiviteitsagenda gepubliceerd, waarbij “slimmer werken voor een sterke economie” centraal staat. In dit rapport staan verschillende plannen waarin het kabinet voornemens is Nederland productiever te maken, zodat lasten worden verminderd en meer geld vrijkomt voor andere publieke zaken. In Nederland stagneert de groei van de arbeidsproductiviteit. Om die reden is digitalisering en innovatie een van de gebieden waar veel aandacht in het rapport naartoe gaat. We sommen de vier speerpunten van de Productiviteitsagenda op:
- Verhoging van de R&D uitgaven. Dit wil men doen door: het verhogen van de R&D-investeringen van bestaande (mkb) bedrijven; het faciliteren en opschalen van nieuwe R&D-intensieve bedrijven en het verbeteren van het vestigingsklimaat voor innovatieve bedrijven. NLdigital pleit al langer voor het behalen van de 3%-R&D uitgaven zoals vastgesteld in de Lissabon-norm, dus deze voornemens zijn een stap in de goede richting. Als we echter bij willen blijven met andere niet-Europese landen op digitaal vlak, moeten deze uitgaven verder omhoog.
- Realisatie van randvoorwaarden digitale infrastructuur. Concreet is het kabinet bezig met de realisatie van een Nederlandse AI-fabriek in Groningen. Volgens het kabinet kan dit innovatietoepassingen realiseren, en is dit gericht op het versterken van de concurrentiepositie binnen Europa en daarbuiten.
- Verlenging EDIHs tot 2028. Deze Europese Digitale Innovatie Hubs focussen zich op de toepassing van AI voor kleine en middelgrote bedrijven. Er worden extra middelen uitgetrokken om een toegangspoort te creëren voor bedrijven die normaal niet genoeg middelen zouden hebben om dit zelf te bewerkstelligen. NLdigital is enthousiast over dit voornemen om AI toegankelijker te maken voor het mkb, en de branche wacht met belangstelling af hoe dit deze groep ondernemers gaat helpen.
- Opschaling beleidsexperimenten in de bouw- en metaalsector. De ambitie van dit plan is om mkb-bedrijven te ondersteunen bij het ontwikkelen en implementeren van arbeidsbesparende procesinnovaties in sectoren die belangrijke actoren zijn in de klimaattransitie, vanaf 2026 tot 2031. Ongetwijfeld zal hierbij digitalisering een sleutelrol spelen.
Naast de digitale componenten is er ook aandacht voor meer eenheid in Europese regels en de vermindering van de regeldruk bij ondernemers. Deze plannen zijn veelbelovend voor digitaal Nederland, want hierdoor kan er meer aandacht naar die innovatie waar Nederland naar snikt. NLdigital vindt echter dat er moet meer gebeuren. Een voorbeeld is de geschrapte STAP-regeling: een subsidie voor elke Nederlander voor digitale bij- en omscholing is cruciaal om de arbeidsproductiviteit te verbeteren. Dit is een structurele investering in de economische toekomst van Nederland.
In ons verkiezingsmanifest gaan we uitgebreid in op wat nodig is om Nederland economisch én digitaal slagvaardig te maken.
Datum 22-9-2025
Digitalisering in de ogen van JA21: digitaal conservatief, of toch nog innovatief?
Volgens peilingen lijkt JA21 af te stevenen op een zetelwinst. De partij, die zich profileert als ‘klassiek-rechts’, slaat aan bij een deel van de kiezers. Ook de overstap van voormalig PVV-minister Coenradie, die na een uitgebreide media-aandacht op het asieldossier zich bij JA21 aansloot, heeft de partij wellicht een boost gegeven. In dit liveblog wordt verder geanalyseerd of de partij ook op digitaal vlak een klassieke, conservatieve koers vaart, of juist innovatief durft te zijn. Wat kunnen we van de partij verwachten?
Innovatie
Het partijprogramma van JA21 is op het gebied van digitalisering sterk economisch georiënteerd. Zo wil de partij “versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen” en een nationale strategie in het leven roepen, waarin overheid, kennisinstituten en bedrijven gezamenlijk optrekken in de digitalisering van Nederland. NLdigital acht het zeer positief dat JA21 bedrijven die willen innoveren hierin wil steunen.
Hiernaast wil de partij innovatie stimuleren door bedrijfskosten voor onderzoek en innovatie (R&D) onvoorwaardelijk aftrekbaar te maken, om zo en impuls te geven aan innovatie. De Lissabon-norm van 3% innovatie-investeringen van het BBP wil de partij in stand houden. Hoewel we liever meer investeringen zien in R&D (5% van het BBP), nodigt NLdigital deze initiatieven van harte aan. Nederland loopt achter, en die inhaalslag dienen we nu te maken.
Digitale overheid
Teleurstellend genoeg is JA21 niet revolutionair als het gaat om digitalisering van de overheid. De partij heeft intenties om een minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie aan te stellen: “mensen moeten zelf zeggenschap krijgen, in plaats van een steeds verder uitdijende, inefficiënte overheid die bepaalt wat goed voor hen is.” Op deze manier denkt JA21 het vertrouwen in de politiek en het openbaar bestuur op te lossen, op een soortgelijke manier als DOGE in de VS in het leven geroepen is.
Wat de partij hierbij niet vermeldt, is dat digitalisering een van de pijlers is om een efficiëntere overheid in gang te zetten. Zo kan de toepassing van AI een enorme stap zijn om administratieve lasten te verminderen, burgers sneller en gerichter van dienst te zijn, terwijl de menselijke maat nog steeds behouden kan worden náást AI. We zouden graag dit component terug willen zien van de partij.
Digitale autonomie
Op het gebied van digitale autonomie is JA21 stellig: “Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.” Daaropvolgend geeft de partij aan te willen zorgen voor volledige digitale soevereiniteit en dat de partij voornemens heeft te willen blijven investeren in “strategische technologie en digitale veiligheid”.
Echter blijft het bij deze geringe hoeveelheid aan toelichting op dit geopolitieke gevoelige onderwerp. NLdigital beoordeelt deze minimale inzet op dit onderwerp als onvoldoende: we zien liever een risico-gebaseerde aanpak, in plaats van volledige autonomie, hetgeen onrealistisch is voor een economische sterk Nederland.
Datum 17-9-2025
Bescheiden digitale plannen van de BoerBurgerBeweging: realistisch, of is meer nodig?
De BBB heeft zich in Nederland inmiddels gevestigd als een volwassen partij die zich richt op meer zaken dan alleen het platteland. Peilingen wijzen op een lichte krimp, maar lijkt wel stand te houden in het volatiele Nederlandse partijenlandschap. De vraag is: hoe veel prioriteit geeft de BBB – naast boeren – aan digitalisering?
Onderwijs
Dat de BBB met de tijd meegaat, blijkt uit de ambities die de partij heeft op het gebied van digitale educatie. De BBB maakt duidelijk dat digitale geletterdheid onderdeel moet zijn van het onderwijscurriculum, wat wij als zeer positief beschouwen. Ook stelt de partij: “ouders, docenten en jongeren krijgen middelen en voorlichting voor digitale begeleiding en bescherming.”
Onduidelijk is hoe de BBB dat wil aanpakken, maar het zijn goede stappen. We missen echter ambitie om bijvoorbeeld digitale leermiddelen onder te brengen bij de Wet Gratis Schoolboeken. Klassieke leervaardigheden zoals lezen, schrijven en denken komen daardoor niet in het gedrang – iets dat de BBB wel prioriteit lijkt te geven.
Duurzaamheid
Opvallend genoeg ziet de BBB op het gebied van duurzaamheid kansen voor digitale toepassingen in onder andere het energiesysteem, mobiliteit en landbouw. Een creatief idee dat de partij oppert is: “kleinschalige, flexibele vervoersoplossingen zoals buurtbussen, taxi’s of slimme mobiliteitsdiensten, ondersteund door digitalisering.” Deze initiatieven moedigt NLdigital aan.
In de uitwerking valt volgens NLdigital meer winst te behalen, aangezien de partij wil stoppen met de duurzame opwekking van energie. Dat is jammer, want het belemmert innovatie en slimme infrastructuur, waar juist veel potentieel ligt. Tot slot is circulariteit geen thema dat door de BBB wordt aangehaald.
Arbeidsmarkt
De BBB omarmt de kennismigrantenregeling volledig: geen afschaffing of verlaging van de fiscale voordelen voor mensen die Nederland helpen innoveren op digitaal vlak. Dat is een opvallend positieve stellingname, aangezien de BBB migratie over het algemeen wil beperken. NLdigital is blij dat de BBB hiervoor een uitzondering maakt en erkent dat de kennismigrantenregeling onmisbaar is als Nederland concurrerend wil blijven.
Toch mist de BBB op een aantal fronten concreetheid, bijvoorbeeld hoe de partij bijscholingsprogramma’s wil financieren. Wij adviseren de BBB zich te verdiepen in de STAP-regeling, en stellen voor deze structureel te maken zodat mensen met een digitale achterstand de kans krijgen om bij te benen in een samenleving met een snel veranderende arbeidsmarkt. Zo loopt ook de boer niet het risico ingehaald te worden door de technische ontwikkelingen.
Datum 16-9-2025 | 16:40
Onze kijk op Prinsjesdag
Prinsjesdag 2025 bracht geen positief of negatief nieuws de digitale sector. Het demissionaire kabinet presenteerde een begroting zonder nieuwe ambities voor digitalisering, innovatie of het versterken van ons ondernemersklimaat. Concrete nieuwe maatregelen bleven uit.
Wel werd het belang van de boodschap van ons manifest richting de partijen wordt nog verder onderstreept door de Miljoenennota, op pagina 21 lezen we: “Het verschil in productiviteitsgroei tussen enerzijds Nederland en de eurozone en anderzijds de VS ontstaat vooral door ons relatief kleinere aandeel hoogtechnologische sectoren, zoals ICT en software. Figuur 8 laat zien dat de productiviteitsgroei in technologische sectoren in de periode 2013-2019 tien keer hoger lag in de VS dan in Nederland.”
Prinsjesdag 2025: weinig nieuw beleid, ondernemers verliezen vertrouwen
Datum 16-9-2025 | 14:15
Innovatie in de verkiezingsprogramma’s: meer aandacht, maar nog te weinig concreet
Volgens een analyse van het Financieel Dagblad (FD) besteden politieke partijen dit jaar duidelijk meer aandacht aan innovatie en verdienvermogen. Toch blijven de plannen vaak oppervlakkig en missen ze urgentie, waarschuwen tech-experts. Positief is dat meerdere partijen pleiten voor een Nationale Investeringsbank en investeren in sleuteltechnologieën zoals AI en batterijtechnologie. Maar écht concrete keuzes blijven uit. Zoals onze directeur Dagmar Lens in het artikel stelt: “We moeten digitaliseren, of we verarmen. Nederland zakt ondertussen op internationale ranglijsten voor de kenniseconomie. Tijd voor stevigere digitale keuzes.”
Lees het hele artikel in het FD.
Datum 16-9-2025 | 10:20
Ondernemers slaan alarm: instabiliteit ‘sluipmoordenaar’ voor Nederlandse economie
“Alle stoplichten staan op rood.” Dat stelt Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland, in een interview met de Telegraaf over het ondernemersklimaat in Nederland. In een peiling voor Prinsjesdag, gehouden onder ruim 4.000 kleine, middelgrote en grote bedrijven, blijkt dat de Nederlandse politiek keer op keer een onvoldoende krijgt. Ook Ingrid Thijssen, voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, is kritisch op het huidige politieke klimaat: “Als ondernemers zo negatief zijn, dan zegt dat echt wel iets.”
Een overgroot deel van de ondernemers (acht op de tien) delen het sentiment dat de politiek onvoldoende oog heeft voor de belangen van ondernemers. Maar liefst 90% van de ondernemers is ontevreden over de stabiliteit en geloofwaardigheid van de Nederlandse politiek. Omdat ruim de helft van de ondervraagde ondernemers investeringsbeslissingen afweegt tegen de zekerheid van het gevoerde overheidsbeleid, is deze instabiliteit een sluipmoordenaar, aldus Thijssen.
Daarnaast zien Thijssen en Vonhof dat ondernemers te weinig interesse en prioriteit krijgen van de politiek. Als voorbeeld wordt de aandacht voor de hypotheekrenteaftrek aangehaald. “Is de hypotheekrenteaftrek nu echt het onderwerp dat de problemen op de woningmarkt oplost? Er moet worden gebouwd en daarvoor zijn bedrijven nodig. En we moeten het eerst verdienen voordat we het kunnen verdelen.” Voor deze bedrijvigheid is een stabiel investeringsklimaat de sleutel.
Deze boodschap onderstreept ook René Corbijn, adjunct-directeur bij NLdigital: “Een consistent beleid, waarbij digitale bedrijven niet worden beklemd in regeldruk en waarbij zij weten wat ze kunnen verwachten voor een langere periode, is iets waar onze leden al jaren voor pleiten. Zonder deze zekerheid zijn investeringen in innovatie en talent in Nederland onmogelijk. We worden zo ingehaald door iedereen.”
Datum 10-9-2025
Volgens D66 kan het wél – geldt dit ook voor de digitale toekomst?
D66 schommelt al geruime tijd rond de tien zetels in de peilingen – stabiel, maar niet spectaculair. Toch blijkt uit de laatste cijfers iets opvallends: het kiezerspotentieel van de partij is net zo groot als dat van de VVD, met zo’n 25% van de stemmers die D66 overweegt. De verkiezingsslogan luidt: “Het kan wél”. De vraag is: hoe gaat D66 dat potentieel verzilveren? En vooral – welke rol speelt digitalisering in hun visie op de toekomst?
Governance
Het pleidooi van D66 voor een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie waarderen wij. Ook de beoogde verantwoordelijkheden, zoals het aansturen van AI-ontwikkelingen en het coördineren van de uitvoering van het Draghi-rapport ter versterking van onze concurrentiepositie, beschouwen wij als een waardevolle stap. Tegelijkertijd constateren we dat een concrete uitwerking vaak ontbreekt. Hoewel meerdere partijen vergelijkbare standpunten innemen, blijft het geregeld bij ambitie zonder actie. Daarom pleiten wij voor een directe koppeling tussen digitale vraagstukken en economische ontwikkeling, door een minister voor Digitale Economie en Innovatie aan te stellen binnen het ministerie van Economische Zaken.
Digitale autonomie
De grondhouding van D66 betreffende strategische autonomie is zeer protectionistisch: “Europa is wakker geschud: we zullen een eigen Europese techindustrie moeten bouwen, die goed is voor de maatschappij in plaats van die te verstoren. Om dat te bereiken, moeten we veel productiever en innovatiever worden. D66 ziet kansen voor Nederlandse bedrijven om hierin voorop te lopen.” Dit druist in tegen onze branchepositie die stelt dat wij staan voor ‘open waar kan, beschermen waar moet.’ De inzet van D66 op dit punt beschouwen wij als onvoldoende. Een meer risico-gebaseerde aanpak is wat ons betreft passender en realistischer.
Duurzaamheid
Met een partijleider die eerder als ‘klimaatdrammer’ bekend stond, is het niet verassend dat D66 waarde hecht aan duurzame digitalisering. De partij wil netcongestie serieus aanpakken waarbij extra aandacht is voor netverzwaring en de inzet van slimme technologie om het net optimaal te benutten. In een nationaal plan datacenters is er plaats voor klimaatneutrale datacenters en technologie. D66 wil de succesvolle systemen voor Uitgebreide Producenten Verantwoordelijk (UPV) uitbreiden. Dit sluit aan bij onze inzet vanuit de branche: een duurzame digitale toekomst.
Datum 9-9-2025
VVD kiest voor digitale koerswijziging
“Als we het op een beloop laten zoals we dat met Cloud deden, hebben we straks enorme afhankelijkheid van met name Amerikaanse techreuzen.”
Elke week publiceren wij een beknopte analyse van de verkiezingsprogramma’s op digitale thema’s. We vragen verschillende partijen naar hun reactie hierop. Deze week spreken we met Martijn Buijsse van de VVD. Afgelopen zaterdag sprak partijleider Yesilgöz de leden toe tijdens het partijcongres. In de peilingen staat de partij momenteel historisch laag. Is de partij van plan de digitale koers te herzien?
Strategische autonomie is een belangrijk onderwerp van politieke discussie. In het verkiezingsprogramma legt de VVD de nadruk op bescherming. Hoe verhoudt deze benadering zich tot het belang van internationale samenwerking, bijvoorbeeld met betrouwbare partners?
“Het gaat wat ons betreft in het bijzonder om de bescherming van persoonsgegevens en het functioneren van vitale processen die Nederland 24/7 draaiend houden. Die moeten we met alle risico’s die er zijn zoveel mogelijk in Nederlandse handen, of anders in Europese handen houden, en zo min mogelijk in niet Europese handen. Dit vraagt dus om een sterke benadering van digitalisering in Europa. Gelukkig zien we dat de Europese Commissie handelt en dat er veel zaken vanuit een Europese aanpak ook in Nederland uitgewerkt worden. Daarnaast, afhankelijk van specifieke risico’s voor de bescherming van persoonsgegevens en vitale processen kan de overheid afwegen of het meer of minder wenselijk is om gebruik te maken van Nederlandse, Europese of niet Europese leveranciers.”
Dat is nogal een koerswijziging. Wat is volgens de VVD een wenselijk niveau van digitale autonomie voor Nederland en Europa?
“De zorgen over digitale autonomie en afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven bakenen zich in het bijzonder af rond Cloud en AI. Met Cloud hebben we jaren min of meer klakkeloos de diensten afgenomen van Amerikaanse providers wat geleid heeft tot een grote afhankelijkheid en risico’s voor de bescherming van persoonsgegevens en op onze vitale infrastructuur. De Algemene Rekenkamer heeft hier onlangs een vernietigend rapport over gepubliceerd. Maar helaas kunnen we dit niet zomaar omdraaien. We moeten uitkijken dat we met AI niet in dezelfde valkuil stappen. We staan voor een grote golf van initiatieven waarin AI de overheid helpt bij haar dienstverlening aan inwoners en ondernemers. We moeten hierin met elkaar gaan samenwerken. Het liefst met Europese, of nog beter, Nederlandse techbedrijven. Hoewel er al een afhankelijkheid is, kunnen we nu nog bijsturen. Als we het op een beloop laten zoals we dat bij Cloud deden, dan hebben we ook daar straks weer een enorme afhankelijkheid van met name Amerikaanse techreuzen en risico’s dat persoonsgegevens illegaal gebruikt worden of dat er risico’s zijn voor onze vitale infrastructuur die Nederland 24/7 draaiend houden.”
Uit het verkiezingsprogramma kan worden opgemaakt dat de VVD positief is over de ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie. Zo wilt u AI-startups stimuleren en AI-hubs en -fabrieken opzetten. Hoe wilt u ervoor zorgen dat deze initiatieven leiden tot brede toepassing binnen het MKB?
“Het MKB profiteert in beginsel al van nieuwe AI-startups en AI-fabrieken aangezien mkb’ers als toeleverancier onderdeel zijn van de keten. Doordat wij als Nederland meer kennis en kunde ontwikkelen over AI, zullen we ook zien dat dit de implementatie en het gebruik bevordert.”
Hiervoor is minder regeldruk van groot belang. Uw partij pleit voor een vereenvoudiging van de Europese AI Verordening. Hoe ziet u de balans tussen het beperken van regeldruk voor bedrijven enerzijds en het waarborgen van ethiek en veiligheid anderzijds?
“Als wij in de EU en Nederland blijven vasthouden aan onwerkbare regels, dan wordt nieuwe technologie in andere delen van de wereld ontwikkeld. Dat zien we nu al gebeuren. Deze landen hebben niet altijd onze normen en waarden, bijvoorbeeld China. Oftewel: als we onze normen en waarden terug willen zien in technologie, dan moeten we economisch wel relevant zijn en dus meedoen. Daar hoort te hoge regeldruk niet bij. Dat is uiteraard een belangrijke balans.”
Om digitale ongelijkheid te voorkomen pleiten wij voor het beschikbaar stellen van een gratis digitaal apparaat voor iedere leerling door deze onder de Wet Gratis Schoolboeken te laten vallen. Dit benoemt u niet expliciet in uw verkiezingsprogramma. Overweegt u maatregelen te nemen?
“Leraren en leerlingen gebruiken digiborden, laptops en digitaal lesmateriaal om kennis en vaardigheden over te dragen. Dat is niet meer weg te denken uit het Nederlandse onderwijs. Voor vrijwel alle leerlingen is al een device beschikbaar omdat ze deze van hun ouders krijgen of door vrijwillige bijdragen of ondersteuning vanuit school. Ook zijn er leenlaptops beschikbaar en regelingen met gemeenten en organisaties als Leergeld Nederland. Volgens ons is toegang tot digitale leermiddelen daarmee voor elke leerling goed geborgd.”
Datum 8-9-2025
De comeback van het CDA: moedig, maar nog niet compleet
Afgelopen weekend tijdens het CDA-congres lag de nadruk, logischerwijs, op de comeback van de partij. Volgens de laatste peilingen stevenen de christendemocraten in oktober af op 22 tot 26 zetels. Als dit realiteit wordt zou dat een gigantische zege zijn voor de partij die nu 5 zetels telt in de Tweede Kamer. Bontenbal zijn partij neemt in het verkiezingsprogramma een aantal gewaagde posities in, zoals de afbouw van de hypotheekrente en extra belastingheffing om de defensie-uitgaven te dekken. Hoe “moedig”, zoals Bontenbal dit zelf noemt, zijn de keuzes betreffende digitalisering?
Digitale soevereiniteit
Het CDA heeft een realitstische kijk op het creëren van strategische digitale autonomie. Dit kunenn we bereiken door “als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.” Een stap in de juiste richting, maar vergt ook nog verdere uitwerking. Positief verrast zijn wij over de positie het Groeifonds een nieuw impuls te geven en daarmee te investeren in “nieuwe technologieën die nodig zijn voor de toekomst.”
AI en digitaal onderwijs
Het is duidelijk dat de houding van het CDA is ten aanzien van kunstmatige intelligentie positief is: “Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie. Zo stimuleren we steviger samenwerking en data-uitwisseling tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden.”
De christendemocraten zien AI duidelijk als motor voor economische groei, innovatie en overheidsmodernisering. Negatieve effecten, zoals ethiek, onderwijs en regulering, zijn volgens de partij beheersbaar. Digitale vaardigheden behoren tot basiskennis, daarom zet het CDA in op het onderwijzen van digitale ethische vraagstukken. De partij laat zich, tot dusver, niet uit over het creëren van gelijke kansen door digitale apparaten onder de Wet Gratis Schoolboeken te laten vallen. Dit verdient extra aandacht.
Zorg
Blij verrast zijn we met de stellingname van de partij betreffende digitalisering in de zorg: “We willen een Nationaal Zorgplatform oprichten om data-gestuurd werken in de zorg te bevorderen. We willen een digitale infrastructuur met open standaarden en afdwingbare afspraken.” Ook zet het CDA in op verbeterde samenwerking om op de uitrol van pilots over verschillende zorgdomeinen te versnellen, en “indien succesvol, landelijk uit te rollen.” Hoewel er aandacht is voor het belang van onderwijs over de werking, kansen en risico’s van AI binnen medische opleidingen, blijft onduidelijk welke vormen van AI-innovatie volgens de partij toekomstgericht zijn. Sluit de partij zich aan bij de AZWA, dat focust op plannings- en spraaktechnologie, of durft het “moedige keuzes” te maken om de toekomst van de Nederlandse zorg veilig te stellen middels digitalisering?
Datum 1-9-2025
In de peilingen op twee, digitaal op één? Een beknopte analyse van het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA
Net als bij de verkiezingen van 2023 is GroenLinks-PvdA ook in de huidige peilingen de tweede partij van het land. Met 26 zetels in de meest recente prognose blijft het verschil met de PVV (33 zetels) aanzienlijk. Wil de partij de kloof dichten, dan is een stevige campagne nodig. Maar waarop zet het linkse verbond digitaal in? In deze beknopte analyse lichten we drie speerpunten uit.
Onderwijs
GroenLinks-PvdA pleit ervoor om digitale geletterdheid een vast onderdeel van het curriculum te maken — een voorstel dat wij van harte ondersteunen en dat aansluit bij ons verkiezingsmanifest. Ook het voornemen om enkel door scholen beheerde digitale apparaten toe te staan, is een verstandige stap richting meer digitale veiligheid en gelijke leeromstandigheden.
Wat echter ontbreekt, is een visie op de financiering hiervan. Digitale middelen zijn essentieel voor gelijke onderwijskansen en zouden, wat ons betreft, onder de Wet Gratis Schoolboeken moeten vallen. We adviseren GroenLinks-PvdA om dit expliciet op te nemen in het definitieve partijprogramma.
Cyber
Het is positief dat GroenLinks-PvdA het belang van end-to-end encryptie erkent. Toch blijft de cyberparagraaf sterk nationaal georiënteerd. In een digitale wereld die geen grenzen kent, volstaat het niet om in te zetten op Digitale Hulpverleners (DHV’ers) of staatsdeelnemingen alleen.
Hoewel cybercrime in het programma benoemd wordt, ontbreekt het aan concrete voorstellen om de digitale weerbaarheid van Nederland te versterken. Een veilig digitaal landschap vereist structurele investeringen, zowel publiek als privaat, én politieke daadkracht om dit mogelijk te maken.
Duurzaamheid
GroenLinks-PvdA toont een duidelijke ambitie op het gebied van duurzame digitalisering en AI. Het voornemen om het Actieplan Duurzame Digitalisering uit te breiden is een stap in de goede richting. Ook de aandacht voor een slimmer gebruik van het elektriciteitsnet, waarin digitalisering een sleutelrol speelt, is terecht.
Daarnaast legt de partij de nadruk op circulaire economie en repareerbare hardware, met een duidelijke verwijzing naar Europees beleid. Wat ons betreft positief: digitale duurzaamheid vraagt om grensoverschrijdende samenwerking. De koers is helder — nu is het zaak deze ambitie ook te vertalen naar concrete acties.
Datum 1-9-2025
3% R&D-investering is te weinig: “Nederland slechtste jongetje van de klas”
Caspar van den Berg, voorzitter van Universiteiten van Nederland en voormalig VVD-senator, luidt de noodklok in een interview met het Financieele Dagblad: de forse bezuinigingen raken het hoger onderwijs keihard. Meerdere onderzoeken zijn inmiddels stopgezet. Nederland zakt daarmee verder weg op Europese ranglijsten voor investeringen in kennis en innovatie.
Minister Karremans (EZ) presenteerde deze zomer een actieplan waarmee Nederland in 2030 3% van het bbp zou moeten investeren in onderzoek en ontwikkeling (R&D). “Veel te weinig”, stelt René Corbijn (adjunct-directeur bij NLdigital). “Een kwart eeuw geleden spraken we deze norm al met elkaar af in Lissabon. Als we nu niet handelen dreigen we steeds verder achter te lopen.”
“We zien in landen om ons heen dat de investeringen in R&D veel hoger zijn”, aldus Van den Berg. “Bijvoorbeeld België, Duitsland en Zweden. Ik zie ook Nederlanders richting Azië vertrekken, juist omdat daar wel structureel meer geld beschikbaar is. Nederland geldt wat betreft onderzoek en innovatie als het slechtste jongetje van de klas.”
Hoewel verkiezingsprogramma’s spreken van “radicale groei”, ontbreekt het aan financiële slagkracht. Van den Berg: “[…] vooralsnog zijn dat woorden. De politiek moet nu ook komen met daden.” Ook Corbijn sluit zich daarbij aan: “Niet voor niets pleiten wij in ons verkiezingsmanifest voor een norm van 5%. Zonder extra investeringen is onze kans op een kenniseconomie verkeken. Als Nederland écht stappen wil zetten nemen we geen genoegen met de Lissabon-norm.”
Datum 26-8-2025
Digitale koers van de PVV: een zorgwekkend stilzwijgen
De PVV kwam in 2023 als grootste partij uit de verkiezingen. Met 37 zetels stak de partij met kop en schouders uit boven de rest. Toch werd Wilders geen premier; het nieuwe kabinet werd gevormd door de PVV, VVD, BBB en NSC, onder leiding van Schoof. Dat kabinet hield echter nog geen jaar stand. Nadat de PVV de stekker eruit trok, gaat Nederland op 29 oktober opnieuw naar de stembus. Wat zijn nu de digitale plannen van Wilders?
In deze beknopte analyse gaan we in op drie digitale thema’s. Opvallend is dat de PVV in haar programma vrijwel geen aandacht besteedt aan belangrijke onderwerpen als cybersecurity, digitale infrastructuur een digitale autonomie. Het is teleurstellend – en zelfs zorgwekkend – dat een partij met regeringsverantwoordelijkheid hier geen visie op presenteert en deze thema’s geen enkele prioriteite lijkt te geven.
Duurzaamheid
Over duurzame energie is de PVV helder: “We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom.” De partij van Wilders refereert in het programma aan het overbelaste elektriciteitsnet, dat volgens de partij “op instorten” staat.
NLdigital onderkent de knelpunten op het stroomnet en onderschrijft de urgentie om netcongestie aan te pakken. Tegelijkertijd benadrukken wij dat het abrupt stopzetten van duurzame energieopwekking of het stilleggen van de energietransitie niet de juiste weg is. De digitale sector streeft ernaar om klimaatneutraal te opereren, juist door volledig in te zetten op duurzaam opgewekte energie. Bovendien dragen digitale technologieën en toepassingen in belangrijke mate bij aan het oplossen van netcongestie.
Zorg
Het thema zorg staat al jarenlang hoog op de agenda van de PVV. Het is dan ook niet verrassend dat de partij in kabinet-Schoof I de minister voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport leverde. Mooi om te zien is dat in het huidige programma een deel van de inzet van Agema op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg terugkomt: “Met slimme inzet van kunstmatige intelligentie verlagen we de administratiedruk.”
Hoewel dit een positief signaal is, ook richting onze sector, blijft het statement vrij algemeen. Er wordt niet toegelicht om welke AI-toepassingen het gaat. Bovendien biedt AI nog veel meer kansen voor de zorg dan alleen administratieve verlichting. Een verdere concretisering van dit punt zou goed passen bij de koers die Agema al eerder heeft ingezet.
Innovatie
De PVV stelt te willen stoppen met de “oneerlijke expartregeling”. De partij ziet dus geen meerwaarde in kennismigranten. Ook is er in het programma geen aandacht voor het (Nederlandse) bedrijfsleven. De PVV geeft alleen aan waarop de partij geld wil besparen, maar stelt in het programma niet voor hoe Nederland geld moet gaan verdienen.
Datum 25-8-2025
Ambitie zonder uitwerking: VVD’s digitale agenda onder de loep
NLdigital volgt de politieke ontwikkelingen rondom digitalisering op de voet. In aanloop naar de verkiezingen op 29 oktober analyseren we in dit liveblog wat politieke partijen zeggen over digitale thema’s die belangrijk zijn voor onze sector. Vandaag in de spotlights: VVD.
Onderwijs
De VVD wil dat digitale geletterdheid onderdeel is van het nieuwe curriculum. In het verkiezingsprogramma staat: “Op school leer je basisvaardigheden als [..] digitale kennis.” Daarmee houdt de partij vast aan de huidige koers, namelijk dat “de huidige curriculumherziening doorgezet wordt”. Dat is positief, al missen we een expliciete verwijzing naar digitale geletterdheid en weerbaarheid.
Ook benoemt de VVD het belang van digitale vaardigheden voor onderwijsprofessionals, zodat er aandacht is voor digitale veiligheid in de klas. Wat echter ontbreekt, is een voorstel om elke leerling te voorzien van een gratis digitaal apparaat – essentieel voor een toekomstbestendige, inclusieve, weerbare digitale samenleving. Dit blijft voor ons een belangrijk punt van aandacht.
Artificial intelligence (AI)
De VVD erkent het belang van AI en ziet volop kansen. Tegelijkertijd is er oog voor verantwoorde toepassing ervan. Om buitenlandse afhankelijkheid te voorkomen wil de partij een investeringsmaatschappij oprichten om start-ups en scale-ups te ondersteunen en investeringen in kunstmatige intelligentie te bevorderen. Ook willen ze een quantumcomputer, AI-fabrieken en AI-hubs realiseren. Daarnaast pleit de partij, net als wij, voor een vereenvoudiging van regelgeving zoals de Europese AI Verordening. Volgens ons een noodzaak om het bedrijfsleven niet op onnodig hoge kosten te jagen en innovatie te bevorderen.
Digitale autonomie
“Zelf de baas zijn over onze veiligheid en economie”, zo luidt het credo van de VVD betreffende digitale autonomie. De partij erkent dat volledige digitale onafhankelijkheid niet haalbaar is, maar blijft onduidelijk over wat er dan wél mogelijk is. Wel spreekt de partij zich uit voor investeringen in Europese productiecapaciteit en minder afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten en datacentra. Ook vitale processen zouden we niet in buitenlandse handen moeten leggen.
In ons verkiezingsmanifest pleiten wij voor een open economie waarin we beschermen waar moet en samenwerken waar nodig. De VVD lijkt zich vooral op bescherming te richten, met weinig aandacht voor het belang van internationale samenwerking. Het ontbreken van concrete plannen voor digitale autonomie vinden wij een gemiste kans. Dit onderwerp verdient meer aandacht.
Datum 22-8-2025
Rinke Zonneveld bevestigt: zonder investeringen in technologie verliezen we onze welvaart
In een interview met het Financieele Dagblad op 21 augustus onderstreept Rinke Zonneveld, CEO van Invest-NL, onze centrale verkiezingsboodschap: “digitaliseren óf verarmen”. Zonneveld is glashelder: zonder keuzes en forse investeringen in technologie verliezen we onze welvaart.
Zonneveld stelt dat er keuzes en grootschalige investeringen in techbedrijven nodig zijn om onze welvaart te behouden. “De komende zeven jaar zijn bepalend”, aldus Zonneveld. Zijn boodschap benadrukt waarom onze voorstellen in het verkiezingsmanifest geen toekomstmuziek zijn, maar een dringende noodzaak.
In het artikel wijst Zonneveld op het gebrek aan een consistent industriebeleid: “We komen met een Nationale Technologiestrategie. Supergoed. Maar de doorvertaling naar concrete keuzes is heel beperkt.” Zo stellen wij ook in ons manifest. Terwijl andere landen de rode loper uitrollen voor tech-talent en innovatie, zakt Nederland op de internationale ranglijsten.
Toch is Zonneveld hoopvol: dankzij de acties van president Trump en het Draghi-rapport over het Europees concurrentievermogen vraagt Nederland zich eindelijk af waar we in de toekomst ons geld mee verdienen.
Zonneveld onderstreept de twee absolute prioriteiten van de verkiezingsagenda van NLdigital: Herstel het ondernemersklimaat voor digitale bedrijven, én investeer massaal in digitaal. Dit betekent geen nationale koppen op EU-wetgeving, voorspelbare regeldruk, openstaan voor kennismigranten, en inzetten op innovatie, digitale vaardigheden en omscholing.
Onze boodschap is simpel: Nederland moet het meest aantrekkelijke land van Europa worden voor digitale bedrijven. Hiervoor is niet alleen consistent beleid nodig, maar ook een verhoging van de innovatie-investeringen naar 5% van het BBP.
Wil je weten hoe? Lees ons verkiezingsmanifest hier.
Datum 21-8-2025
Ons live-blog gaat van start: “digitaliseren of verarmen?”
Op 29 oktober gaat Nederland naar de stembus. In aanloop naar die verkiezingen duikt NLdigital in de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen — met een specifieke focus op één onderwerp: digitalisering. Want digitalisering is al lang geen niche-thema meer. Het raakt alles: onze economie, veiligheid, arbeidsmarkt, infrastructuur, onderwijs en de manier waarop de overheid werkt. Toch blijft de aandacht voor dit onderwerp in politieke campagnes vaak achter. En dat is zorgwekkend. Als we nu niet de juiste keuzes maken, lopen we achterstand op in een wereld die steeds digitaler wordt. Daarom analyseren wij de partijprogramma’s langs de meetlat van ons verkiezingsmanifest en signaleren we waar partijen uitblinken of juist kansen laten liggen.
Volgende week starten we met de VVD. In de komende weken volgen alle andere partijen. Zo helpen we ondernemers, beleidsmakers, journalisten én kiezers om inzicht te krijgen in wat er op digitaal vlak écht op het spel staat.
Blijf ons volgen om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen, én laat vooral van je horen in het digitaliseringsdebat.
Digitaliseren óf verarmen? Jouw stem maakt het verschil!
Gerelateerde artikelen
De Denen aan het roer in Europa: een analyse van NLdigital op het voorzitterschap
Voordat je AI inzet: denk na over AI governance
