Wat we kunnen leren van Grace Hopper – speech AvdDE 2017
Op de Avond van de Digitale Economie 2017 gaf Lotte de Bruijn een korte speech ter introductie van de bekendmaking van de ICT Personality Award. Na afloop vroegen veel aanwezigen of we de tekst van de speech konden delen. Daarom hieronder een opname van de speech en de uitgeschreven tekst. Bekijk ook de aftermovie voor een terugblik op de hele avond.
“We staan hier vanavond tussen prachtige objecten uit ons militaire verleden. In onze eigen geschiedenis, die van de ICT-sector, zijn allerlei momenten te vinden waarop het leger een belangrijke rol heeft gespeeld. Toen ik hier een paar maanden geleden rondliep, moest ik denken aan een boek – De Uitvinders – en dan in het bijzonder aan Grace Hopper. Een eigenwijze vrouw, met lak aan conventies die een waanzinnige impact heeft gehad op de moderne software.
Grace is geboren in Amerika, aan het begin van de vorige eeuw. Als klein meisje wilde ze dolgraag in het leger, maar dat mocht toen nog niet. In plaats daarvan ging ze wiskunde studeren. Toen brak de Tweede Wereldoorlog uit en werden vrouwen wel toegelaten in het leger. Grace scheidde van haar man, verliet huis en haard en sloot zich aan als wiskundige bij de Amerikaanse marine.
In die tijd waren wetenschappers bezig met het bouwen van de eerste computers. Enorme bakbeesten die complexe berekeningen uit konden voeren. Even ter vergelijking van het formaat: onze smartphone heeft een gemiddelde diagonale afmeting van 12cm. De MARK 1 had een lengte van 15 meter, 2,5 meter hoogte en een massa van ongeveer 5 ton. Het leger zag de potentie van deze machines, bijvoorbeeld om op grote schaal de baan van raketten te berekenen. Een van Grace haar eerste opdrachten was het schrijven van een handleiding voor dit ingewikkelde apparaat. Samen met haar team begon ze een verzameling aan te leggen van standaard-instructies. Ze spoorde fouten op en hield die bij in een logboek. En belangrijk nog: ze ontwikkelde een makkelijk te begrijpen taal, gebaseerd op het Engels in plaats van enen en nullen, waarmee het een stuk simpeler werd om de computer instructies te geven. Die taal groeide uit tot de eerste programmeertaal. Terugkijkend stond ze aan de basis van de scheiding van hard- en software.
Waarom vertel ik jullie dit allemaal? We zijn hier vanavond in een museum. Een van de functies van een museum is om het verleden levend te houden en te leren van inzichten uit de geschiedenis. Dus wat kunnen we leren van Grace Hopper?
Grace had in mijn ogen drie eigenschappen die vandaag de dag belangrijker zijn dan ooit en eigenschappen die wij terugzien in de Personality Award winnaar van dit jaar.
Ten eerste maakte ze technologie begrijpelijk en toegankelijk, ten tweede stimuleerde ze vernieuwing en als laatste symboliseert ze samenwerking.
In de begindagen van de computer was hardware het enige dat telde. Hele belangrijke mannen bouwden ingewikkelde systemen die alleen door experts bediend konden worden. Toen Grace Hopper met het idee van een compiler kwam, een soort vertaler tussen gebruiker en machine, reageerden zij daar eigenlijk niet zo enthousiast op. Het zou de boel alleen maar trager maken, zeiden ze.
Eigenwijs als Grace was ging ze in haar vrije tijd toch verder met het idee en heel veel gebruikers vonden het juist fantastisch. Haar verklaring voor de weerstand van haar collega’s was dat ze stiekem genoten van de prestige die hoorde bij het idee dat zij de enigen waren die met de ‘Goddelijke’ computer konden praten, terwijl in haar visie juist iedereen zou moeten kunnen programmeren!
Nu we aan het begin staan van allerlei ontwikkelingen als machine learning, moeten we ervoor waken dat we niet opnieuw in een situatie belanden waarin technologie iets bovennatuurlijks wordt iets dat alleen een select groepje mensen begrijpt.
We hebben als sector de verantwoordelijkheid om technologie begrijpelijk en toegankelijk te maken. Zolang politici uitspraken doen waarin ze digitalisering, immigratie en radicalisme in één adem noemen als vraagstuk waar ze zich geen raad mee weten, hebben we nog waanzinnig veel werk te verzetten.
Een van de beroemdste uitspraken van Grace Hopper is: ‘het is makkelijker om achteraf om vergiffenis te vragen dan vooraf om toestemming’. Voor iemand die is opgeklommen tot de twee-na-hoogste rang in de marine had ze opvallend weinig begrip voor autoriteit. Ik stel mij zo voor dat Grace vaak om vergiffenis heeft moeten vragen. Tijdens haar gastcolleges noemde ze de zin: we’ve always done it this way – we hebben het altijd zo gedaan, één van de gevaarlijkste zinnen in de taal. En zij stimuleerde haar studenten dan ook om zo veel mogelijk nieuwe dingen uit te proberen.
Als we het hebben over de aanpak van cybercriminaliteit en defensie in het digitale domein, dan is deze uitspraak “we hebben het altijd zo gedaan” ook een belangrijke valkuil. Zo kunnen we ons afvragen of de traditionele structuren nog wel van toepassing zijn. Als je niet weet of je wordt aangevallen door een land of een particuliere crimineel in een land, is het onderscheid tussen politie en leger dan nog relevant? Als we iets van Grace Hopper kunnen leren is het dat we niet te veel moeten leunen op bestaande structuren, maar moeten durven vernieuwen.
Naast het begrijpelijk maken van technologie en stimuleren van vernieuwing staat ze ook symbool voor samenwerking. Grace werd in de jaren ’40 als enige vrouw lid van de marine en in een team met wetenschappers geplaatst. Ze had lak aan autoriteit en stond bekend om haar grove taalgebruik. Maar ze stond ook bekend om haar vermogen om verschillende mensen bij elkaar te brengen. Om verschillende groepen te laten samenwerken om tot een waanzinnig mooi resultaat te komen.
Ook vandaag is samenwerking tussen verschillende partijen ontzettend belangrijk. Om onszelf te kunnen beschermen, moeten wij informatie delen. En wat mij betreft kan de wereld dus wel wat minder ego’s en wat meer Grace Hoppers gebruiken.”
