Blog Sylvia Huydecoper en Ivo Poulissen: ‘De weg van VAR naar DBA’

Voorjaar 2014, het rommelt in de wereld van zelfstandigen. In diverse sectoren wordt melding gemaakt van incidenten rond de inhuur van zzp’ers. In de bouw, de zorg en de wereld van de fysieke postpakketjes blijkt dat het onderscheid tussen werknemerschap en zelfstandigheid steeds meer vervaagt; commotie in Den Haag. De Belastingdienst wil beter kunnen handhaven en daarom de VAR afschaffen.

Allereerst wordt een groot interdepartementaal beleidsonderzoek in gang gezet, waarbij wordt gekeken naar de gevolgen van de groei van het aantal zelfstandigen. Daarnaast wordt een voorstel naar de Tweede Kamer gestuurd waarin wordt gesteld dat zowel opdrachtgevers als zelfstandigen verantwoordelijk worden voor de beoordeling of hun arbeidsrelatie moet leiden tot afdracht van loonbelasting en premies; de Wet Beschikking Geen Loonheffingen (BGL).

Bovengenoemde aspecten zijn de ingrediënten voor een nieuw probleem voor de inhuur van zelfstandigen in de ICT. Laat het duidelijk zijn, een probleem dat zich afspeelt in andere sectoren met geheel eigen problematieken. Toch kiest de politiek voor een ingrijpende wettelijke oplossing, voor de gehele economie.

Naar aanleiding van deze ontwikkelingen voert Nederland ICT gesprekken met ‘stakeholders’ in de wereld van de flexibele inhuur. Aan ICT-bedrijven, zelfstandigen en intermediairs wordt gevraagd naar de potentiële gevolgen van de op handen zijnde regelgeving. De zorgen zijn groot. Het verzet in de polder vanuit vele kanten zorgt ervoor dat de Wet Beschikking Geen Loonheffingen strandt. Er wordt gesproken over een alternatief.

Staatssecretaris Wiebes komt in overleg met diverse partijen tot een nieuwe Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA). Het idee hierachter is dat de VAR wordt afgeschaft. Als alternatief kunnen opdrachtnemers enige zekerheid krijgen als zij goedkeuring vragen aan de Belastingdienst voor de te gebruiken overeenkomst tussen opdrachtgever en de zelfstandige. Om een oneindige stroom aan overeenkomsten te voorkomen, wil de Belastingdienst voorbeeldcontracten per sector goedkeuren. Vindt de Belastingdienst dat er sprake is van een overeenkomst van opdracht en houden partijen zich aan de overeenkomst, dan hoeft de opdrachtgever zich geen zorgen te maken over afdracht van loonheffing en premies. Dit vervangt het VAR-systeem waarmee de zelfstandige zelf vooraf een oordeel vraagt aan de Belastingdienst.

Ook over het nieuwe alternatief is Nederland ICT niet onverdeeld enthousiast. Ten eerste is het nog steeds een oplossing voor een probleem dat zich voordoet in andere sectoren. De omvang van het probleem, ook in die andere sectoren, is onbekend. Niemand kan daar betrouwbare cijfers over geven. Ten tweede is de vraag of deze oplossing het probleem van de Belastingdienst wel oplost. De tijd zal het leren. Maar nog belangrijker is dat de hoofdvraag niet is opgelost, namelijk de vraag hoe we willen omgaan met de groei van het aantal zelfstandigen en de gevoelde noodzaak van een flexibeler arbeidsmarkt. Wat ons betreft moet eerst fundamenteel worden nagedacht hoe we in Nederland zelfstandigheid en werknemerschap willen regelen, alvorens de discussie langs fiscale weg te voeren. Het interdepartementale onderzoek geeft een eerste aanzet voor het fundamenteel voeren van deze discussie. Een ander bezwaar is dat nu een complex systeem opgebouwd wordt van modelcontracten, die vooraf goedgekeurd worden door de Belastingdienst. Gesprekken met de Belastingdienst leiden tot het inzicht dat dit geen gemakkelijke opgave is. De fiscale benadering van de Belastingdienst spoort niet altijd met de civielrechtelijke regels rondom contractsvrijheid.

De staatssecretaris blijkt niet doof voor de kritieken, maar dit keer blijft het voorstel zelf wel overeind. In oktober 2015 komt er uitstel, kortom de wet treedt later in werking tot opluchting van opdrachtgevers en zelfstandigen. Er komt een transitieperiode voor de afschaffing van de VAR tot januari 2017. Op de achtergrond onderhandelen wij met de Belastingdienst om het modelcontract voor ICT-bedrijven goedgekeurd te krijgen.

Inmiddels zijn we weer wat maanden verder. Na een pittig maar eloquent debat in de Eerste Kamer weet Wiebes de wet, ondanks stug verzet van senator Rinnooy Kan, door de Eerste Kamer te loodsen. De implementatie wordt nog iets uitgesteld, namelijk tot mei 2016, met een overgangsperiode tot mei 2017. Ook is hiermee het alternatief van de BGL definitief van de baan. Daarnaast gaan de seinen op groen bij de taaie besprekingen van Nederland ICT met de Belastingdienst. Het is voorjaar 2016, we zijn twee jaar verder, de VAR gaat verdwijnen, en er ligt een nieuwe modelovereenkomst waarmee zelfstandige ICT professionals aan de slag kunnen. Er ligt een nieuwe oplossing waar ICT-ers mee verder kunnen. De vraag rest of het fundamentele probleem is opgelost. Wordt vervolgd…